Copier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Copier dans le presse-papierSource de référence, Die Encyklopädie des Arnoldus Saxo, zum ersten Mal nach einem Erfurter Codex, II. De naturis animalium ; III. De gemmarum virtutibus ; IV. De virtute universali., Emil Stange (éd.), Erfurt, Bartholomäus, 1906, p. 63-65 et 82.
II. De naturis animalium
IV. De piscibus
7. De natura generationis piscium.
1. [α] In libro de animalibus Aristoteles : [β] Accidit de generibus quorundam Piscium ovantium, quoniam, quando femina ovat, subito mas sequitur ova, et eicit sperma super ipsa. Et omne, quod tangitur spermate ex ovis, eicit piscis. Ex ea, que non tanguntur ex spermate, non pullificabunt. In eodem Aristoteles : [γ] Ex masculo erit primus motus, ex femina materia. Et omnes pisces habentes cortices ovant. Et non inveniuntur ova ex piscibus nisi in eis, qui coeunt. Et forte inveniuntur [δ] sine coitu. Et crementum omnium ovantium piscium maris et festinum et velox et materie parvorum. In eodem Aristoteles : [ε] Quidam pisces generantur per se et sine ovis et sine coitu, et quidam a limo, et quidam ab aere, et quidam per putrefactionem, que est super aquas. In eodem Aristoteles : [ζ] Et piscis abaerem, quod parit, quando flat ventus ab aerena. Et quidam piscis, qui dicitur fustare, non generatur per coitum, sed a limo. In eodem Aristoteles : [η] Et cancer parvus generatur ex terra et limo. Intrat loca vacua testarum aliorum animalium. Et nuncquam inveniebatur piscis, qui facit coitum cum pisce alterius generis. In libro de animalibus Iorach : [θ] Piscis effymeron sine coitu nascitur. Et cum vixerit per tres horas diei, tunc moritur. Piscis murena non a suo simili, sed a serpente sibilo concipit, nec quid gignit serpenti simile, sed sibi. Et pisces elich [per] noctes egrediuntur aquam, et in terra ex rore matutino semen concipiunt et pariunt. Et quod in decremento lune semper vacue manent eorum conche. In eodem Iorach : [ι] Cetus vel aspedo, cum sperma proicit in coitu suo cum femina, quod superfluit ex ipso spermate, supernatat aque, et colligitur ambra. In hoc pisce magis terrestritas quam aquea natura dominat. Nam quando senescit, colligit supra se radices fruticis et arbuste et herbarum, que crescunt super ipsum et multiplicantur. In eodem Iorach : [κ] est piscis mylago. Cum volant eius pulli, est signo super tempestatem maris. Et mugilis piscis, nisi gravidus fuerit, cum sencerit piscatorum retia, volatu suo evadit ea. Pisces, qui dicuntur corvi, cum pullificant, voce sua produntur, quia semper grunditus proferunt, et sic capiuntur. In eodem Iorach : [λ] Gladius piscis rostro suo piscatorum naves et aliorum penetrat et mergit, cum furit in coitu. Nec minus sirene dulci modulatione lacivorum oculos sompno premunt. Sic naves mergunt, et homines interficiunt. Et est alia belua, coitu furibunda, pennis contra naves contundens, quousque deficit. In eodem Iorach : [μ] Sicut piscis achandes sollicitus de pullis suis navibus maris aderet, et fiunt imobiles naves omnino propter ipsum. In eodem Iorach : [ν] Est piscis australis cartice. Cum oriuntur et commiscentur pisces, tunc occidunt pleyades. Et cum non apparent isti pisces, tunc oriuntur pleyades. Et est piscis adfech, cuius semen sicomederit homo, cadunt radices pillorum eius. Piscis milvus, qui est gravidus, visum hominis stupefacit et obfuscat. Et in luxuriam provocat in eo, qui videt ipsum, In eodem Iorach : [ξ] Sunt pisces stinti. Quos si comederit homo, aucmentabitur in eo sperma. Et luxuriam provocat, et replet instrumenta coitus. In libro de animalibus Aristoteles : [ο] Nullus modus piscium habet testiculos, nec aliquod genus serpentum, nec aliquod genus carens pedibus. Et omnia animalia ovantia non habent mamillas aut [π] lac, ut pisces et aves. Et delfin et corave habent lac, et lactant fettus, et cibant eos, dum sint parvi. In eodem Aristoteles : [ρ] Et omnes pisces nutriunt pullos suos preter ranas. Et omnes pisces cibantur a suis pullis, cum pervenit tempus sue pullulationis. Et femine piscium sunt longiores masculis, quando femine deprehenduntur, et sunt dure carnis plus quam masculi. In eodem Aristoteles : [ς] Omnes modi piscium sunt mares, eorum femine meliores, et femine sunt duriores maribus. Et omnes pisces apud principium impregnationis sunt boni.
8. De natura operatonis piscium.
2. In libro de animalibus Iorach : [σ] Qui est piscis, qui nominatur rahas. Et est iste piscis stupefaciens ; quia, cum portatur in rete, pervenit stupor eius ad manum, qua portatur. Et iste piscis occultatur in harena et luto. Et venatur totum, quod appropinquat ei ex piscibus, quia stupefacit ipsos, et non possunt moveri, ipse ergo consequitur et comedit eos. In eodem Iorach : [τ] Piscis fastech cum coartat in ore suo aquam, fit dulcis ex eo. Pisces ergo minores secuntur ipsum in os ipsius. Ille vero sic capit eos [et] deglutit. In eodem Iorach : [υ] Belua piscis est utriusque sexus. De faucibus suis aquam respirat cum vapore odorifero. Et hic, cum tempuc cibandi negligit. Pisces vero, cum vaporem sentiunt, secuntur ipsam, et intrant fauces ipsius. Ipse vero continue sic cibatur ab eis. In eodem Iorach : [φ] Piscis murin sugit humiditatem ex piscibus, quos consequitur, quodum vivunt. Et quando moriuntur, [χ] non amplius ex eis nutritur. Et cancri (ut) semper adversantur ostreis. Nam cum apertam viderint concham ostree, lapidibus et harena implent eam, et excludunt osteram et devorant, et locum eiectis lapidibus occupant et se includunt. In eodem Iorach : [ψ] Piscis fidinich, id est delefin, si comederit uncquam homo ex hoc pisce, qui si post in mare reicitur, morsus sentiunt. Et propter hoc isti pisces, si comederit ex eis, a morsibus aliorum piscium ipsum salvant et ad terram rostris eum propellunt. Et cum videtur saltus istorum piscium, est signo in mari, quod erit tempestas magna. Et ludunt, cum musicorum instrumenta audiunt, et secuntur ea. In eodem Iorach : [ω] Est et genus delefini, quod cum acumine et aculeo sui dorsi obviat coquodrillo, et ipsum interficit. Et quod ydris animal est aquaticum et volatile, involutum luto fluminis Nili, insidiatur coquodrillo, et ipso dormiente per os eius ingreditur, et corrodit eius ventrem, et sic interficit ipsum, et postea per meatus eius egreditur salvus. In eodem Iorach : [αα] Est piscis serpentinus, levin vel leviathan, qui piscis aspedo, id est ceto, frequenter insidiatur. Et pugnat cum eo. Et omnes pisces maris, qui pugnam vident inter ipsos, subito ad caudam ceti confluunt. Et si cetus devictus fuerit ab eo, morientur et ipsi statim. Nam quos eius cauda ferit, mox deglutiet. Quod si superari non poterit cetus, tunc levin a faucibus suis fetidissimum odorem cum aqua emittit. Cetus econtraria vero aquam haurit et respuit, et [αβ] fetidum odorem repellit, et sic se et suos defendit et salvat. In eodem Iorach : [αγ] Piscis abren hora tempestatis maris natos suos in ventre salvat, et post tempestatem evomit eos. In libro de animalibus Aristoteles : [αδ] Sepe inflat ventrem suum piscis, qui dicitur abavie, et eicit ab eo alios pisces, quando venter eius pervenit ad os. Et non habet stomachum. Et delfin habet fel. Et omne genus piscium et omne quadrupes et omne ovans habet auriculas, sed habet mas auditus. In libro de anima Aristoteles : [αε] Multa autem animalia non habent vocem, ut, que sunt sine sanguine, pisces, propter hoc sine voce esse, non enim habent guttur. In libro de animalibus Aristoteles : [αζ] et carabo cibatur stercore et luto. Et omnes pisces in maiori parte comedunt carnem. Et comedunt pisces se preter fastaleonem. Et inveniuntur quedam habentia dentes in utraque parte ruminantia, sicut pisces et mures. In eodem Aristoteles : [αη] Pisces autem et aves movent superius et inferius mandibulem tantum. Et genus piscium est imperfectus in membris exterioribus. Et pisces habent squamas loco plume. In eodem Aristoteles [αθ] : Quidam pisces impugnantur vento septentrionali, et quidam meridionali. Et pisces longi impugnantur septentrionali, et pisces ampli cum meridionali. Et omnes pisces lapidioli sunt pinges. In eodem Aristoteles : [αι] Et aqua pluvie convenit omnibus testei corei preter corroaz. Et quod possuerit piscem istum in loco, in quo decurit aqua pluvie, et gustaverit ex ea, morietur illa die. Et quidam pis [ακ] ces ut fastareos et ralaoz et marinoz, nocet eis pluvia, quoniam cecat illos, cum fuerit multa. In eodem Aristoteles : [αλ] Piscis habens lapidem in capite, nocet ei hyems, sicut harenn, labeoz, sarbie. Et non appuit infirmitas pestilentialis in piscibus, sicut in hominibus et in aliis omnibus et animalibus quadrupedibus. In libro de proprietatibus elementorum Aristoteles : [αμ] Quando proicitur iusquiamum in lacunis et fluminibus, accidit piscibus ebrietas ita, quod volunt saltare.