CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 09/05/2025. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Operationes2apparatoperationes om. 1536.

2. VB SN, 17, 99, 1
[α] Plin. nat.32, 693sourcesCallionymi fel cicatrices sanat et carnes oculorum superuacuas consumit. Nulli hoc piscium copiosius, ut existumauit Menander quoque in comoediis.
A. [α] Hujus fel cicatrices sanat et carnes oculorum supervacuas consumit, ut dicit Menander4apparatmeander 1491 Prüss1. in comediis5philologieComme le montre le texte de Plin. nat. 32, 69, la référence à Ménandre doit être mise en relation avec une autre particularité de ce poisson, l’abondance de son fiel. Men. frgm 31 ; Ael. NA 13, 4..
3. VB SN, 17, 99, 2
[β] Plin. nat.9, 1468sourcesVrticae noctu uagantur locumque mutant. Carnosae frondis hiis natura, et carne uescuntur. Vis pruritu mordax eademque quae terrestris urticae.
B. Idem6apparatitem 1536. in7apparatin om. Prüss1 1536. libro IX. [β] Urtica noctu vagatur noctuque mutatur. Vis ejus pruritu mordax eadem quae9apparateadem quae correximus ex Plin. : eademque 1491 Prüss1 1536 eademque quae VB. terrestris urticae.
4. VB SN, 17, 99, 3
[γ] Arist. HA, 531 a 31 - b 7 MS11sourcesEt genus animalis quod dicitur grece akaleki. Est unum genus per se et applicatur lapidibus sicut animal cuius testa est aspera, similis est testae vasis. Et non habet testam, set creatio sui corporis est similis creationi carnis.
C. Aristoteles10philologieLa citation d’Aristote présente chez Vincent de Beauvais se trouve fractionnée dans l’Hortus sanitatis.. [γ] Animal genus quod Graece dicitur akalabia et creditur esse urtica maris : est ingens12apparatjungens 1491 Prüss1 VB. alias, inurens per se, nec habet13apparathabent VBd. testam. Sed ejus creatio14apparatcuratio VBd. est sicut carnis.
5. VB SN, 17, 99, 3
[δ] Arist. HA, 531 a 31 - b 7 MS15sourcesEt hoc genus sentit et rapit quicquid appropinquat manibus, et applicatur lapidibus cum suis pedibus sicut animal multorum pedum. Et fortasse tumescit corpus eius quando applicatur alicui rei. Et habet orificia in medio corporis eius, et venatur quicquid transit per ipsum ex piscibus parvis. Et quoddam genus ipsius conmedit iricium et pecten, et non invenitur in suo corpore superfluitas omnino.
[ε] VB SN, 17, 99, 3
D. [δ] Et hoc genus sentit et rapit quicquid appropinquat manibus et applicatur lapidibus cum suis pedibus, sicut animal multorum pedum. Et forte16apparatfortasse 1491 Prüss1 1536 VB2. tumescit corpus ejus quando applicatur alicui rei. Habet autem orificium in medio corporis ejus, et venatur quicquid transit per ipsum ex piscibus parvis et comedit iricium17apparatyricium 1491 Prüss1 tricium VBd. et pecten, [ε] id est plais18philologieLa précision id est plais, ajoutée par Vincent de Beauvais au texte, se comprend grâce à la manchette qui l’accompagne : Pecten, id est Plais gallice (« Le peigne, c’est-à-dire, en français, le plais »). Il ne faut pas confondre cet animal avec son homonyme, plais ou plays, la plie (voir ch. 70)..
6. VB SN, 17, 99, 4
[ζ] Plin. nat.9, 14519sourcesVolpes marinae simili in periculo gluttiunt amplius usque ad infirma lineae quae facile praerodant.
[η] compil.
E. Plinius libro IX. [ζ] Vulpes marinae in periculo capturae glutiunt non tantum hamum sed amplius usque ad infirma lineae quae facile praerodant, [η] sic20apparatsic — assimiles non hab. VB. quod capere non possunt. Vulpium terrestrium assimiles21apparatassimilantur 1491 Prüss1..

Notes d’apparat :

2. operationes om. 1536. | 

4. meander 1491 Prüss1. | 

6. item 1536. | 

7. in om. Prüss1 1536. | 

9. eadem quae correximus ex Plin. : eademque 1491 Prüss1 1536 eademque quae VB. | 

12. jungens 1491 Prüss1 VB. | 

13. habent VBd. | 

14. curatio VBd. | 

16. fortasse 1491 Prüss1 1536 VB2. | 

17. yricium 1491 Prüss1 tricium VBd. | 

20. sic — assimiles non hab. VB. | 

21. assimilantur 1491 Prüss1.

Notes philologiques :

5. Comme le montre le texte de Plin. nat. 32, 69, la référence à Ménandre doit être mise en relation avec une autre particularité de ce poisson, l’abondance de son fiel. Men. frgm 31 ; Ael. NA 13, 4. | 

10. La citation d’Aristote présente chez Vincent de Beauvais se trouve fractionnée dans l’Hortus sanitatis. | 

18. La précision id est plais, ajoutée par Vincent de Beauvais au texte, se comprend grâce à la manchette qui l’accompagne : Pecten, id est Plais gallice (« Le peigne, c’est-à-dire, en français, le plais »). Il ne faut pas confondre cet animal avec son homonyme, plais ou plays, la plie (voir ch. 70).

Notes de source :

3. Callionymi fel cicatrices sanat et carnes oculorum superuacuas consumit. Nulli hoc piscium copiosius, ut existumauit Menander quoque in comoediis. | 

8. Vrticae noctu uagantur locumque mutant. Carnosae frondis hiis natura, et carne uescuntur. Vis pruritu mordax eademque quae terrestris urticae. | 

11. Et genus animalis quod dicitur grece akaleki. Est unum genus per se et applicatur lapidibus sicut animal cuius testa est aspera, similis est testae vasis. Et non habet testam, set creatio sui corporis est similis creationi carnis. | 

15. Et hoc genus sentit et rapit quicquid appropinquat manibus, et applicatur lapidibus cum suis pedibus sicut animal multorum pedum. Et fortasse tumescit corpus eius quando applicatur alicui rei. Et habet orificia in medio corporis eius, et venatur quicquid transit per ipsum ex piscibus parvis. Et quoddam genus ipsius conmedit iricium et pecten, et non invenitur in suo corpore superfluitas omnino. | 

19. Volpes marinae simili in periculo gluttiunt amplius usque ad infirma lineae quae facile praerodant.