Source de référence : Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, CatherineJacquemard, BrigitteGauvin, Marie-AgnèsLucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013consultable en ligne
Operationes
3. VB, SN, 17, 137, 4 [α] Plin. nat. 11, 227*Hippopotami corio crassitudo talis ut inde tornentur hastae, et tamen quaedam ingenio medica diligentia. A. Pliniusaidem in VB. libro XI. [α] Corii vero crassitudo talis est ypotamis ut inde tornentur hastae ; cum ingenio quadam medica diligentia.
4. VB, SN, 17, 137, 5 [β] Plin. nat. 28, 121*Huius corii cinis cum aqua inlitus panos sanat, adeps frigidas febres. B. [β] Cinisbante cinis hab. idem in lib. 28 VB. corii ypotami cum aqua illitus panoscpannos 1491 Prüss1 1536 VB. sanat, adeps ejus febres frigidas.
5. VB, SN, 17, 137, 5 [γ] Plin. nat. 28, 121*Pellis eius e sinistra parte frontis inguini adalligata venerem inhibet, eiusdem cinis alopecias explet. C. [γ] Pellis ejus e sinistra parte frontis adalligata ventremdvenerem Plin. inhibet et ejusdem cinis alopeciasealopicias 1491 Prüss1 VBd. expleta’Avec la leçon originale venerem (et non ventrem), le remède indiqué par Pline ne répondait donc pas aux objectifs que lui attribue l’Hortus sanitatis : « La peau du front du côté gauche attachée à l’aine est antiaphrodisiaque, sa cendre regarnit les calvities » (Ernout 1962a, 62) ; sur ce remède, voir aussi Plin. nat. 32, 139..
6. VB, SN, 17, 137, 5 [δ] Plin. nat. 28, 121*Dentes e parte laeua dolorem dentium scariphatis gingiuis. […] Testiculi drachma ex aqua contra serpentes bibitur. D. [δ] Testiculi z. i.fz. i. : dragma VB. ex aqua bibitur contra serpentes. †Fimus sufficansgsuffocans 1536 suffitans VB.b’Les termes †Fimus sufficans† posent problème : ils sont non seulement mal transcrits, par rapport à Plin. nat. 28, 121, qui porte fimum suffitu, mais ils ne sont pas à leur place puisqu’ils figuraient dans le texte de Pline quelques lignes plus haut, associés à la graisse de l’hippopotame, pour soigner les tumeurs : Sanat adeps frigidas febres, item fimum suffitu, « sa graisse guérit les fièvres froides, de même que sa fiente en fumigation » (Ernout 1962a, 62).†. Dentes e parte laeva dolorem dentium, scarificatis gingivis, sanat.