Copier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Copier dans le presse-papierSource de référence
Cocodrillus (Épernay, BM, Inc. 3017)
[α] Isid. orig.12, 6, 19-202sourcesCrocodillus, a croceo colore dictus, gignitur in Nilo, animal quadrupes in terra et in aquis ualens, longitudine plerumque uiginti cubitorum, dentium et unguium inmanitate armatum, tantaque cutis duritia ut quamuis fortium ictus lapidum tergo repercutiat. Nocte in aquis, die humi quiescit. Oua in terra fouet : masculus et femina uices seruant. Hunc pisces quidam serratam habentes cristam tenera uentrium desecantes interimunt. Solus ex animalibus superiorem maxillam mouere dicitur.
Isidorus. [α] Cocodrillus3apparatcrocodilus VB ut semper. a croceo colore dictus est. Gignitur in Nilo4apparatmilo Prüss1., et est animal quadrupes, in terra et in aquis valens, longitudine plerumque cubitorum XX5apparatviginti cubitorum VB., dentium et unguium immanitate armatum, tantaque cutis duritia ut, quamvis fortium ictibus lapidum tergo repercussus sit, non sentiat. Nocte in aquis, die humi quiescit. Ova in terra fovet. Masculus et femina vices servant. Hunc quidam pisces6apparatpiscis Prüss1. serratam habentes cristam tenera ventrium desecantes7apparatdensecantes 1491 Prüss1 1536. interimunt. Solus ex animalibus superiorem maxillam movere dicitur8philologieToute la notice d’Isidore de Séville vient de Sol. coll. 32, 22-24..
[β] TC nat.6, 7
Ex Libro de naturis rerum9philologieVincent de Beauvais ne reprend qu’une petite partie de la longue notice de Thomas de Cantimpré.. [β] Cocodrillus lingua caret. Os patulum et apertum habet et hiatum usque ad aures. Per diem in terra quiescit adeo immobiliter ut, nisi consuetudinem ejus praecognoscas, mortuum illum credas. Oculis clausis dormire se simulat10apparatsimilat 1536 VBd. et aves hiatu suo pabuli gratia invitat ; quas11apparatquasi 1536. ad escam descendentes perimit et transglutit. Quidam hoc animal sicut ursam semper crescere crediderunt. Circa Nili ripas habitat in insula gens hominum parva quidem sed animosa, his beluis inimica. Soli enim innatare flumen audent in quo cocodrilli habitant saliuntque supra dorsa eorum et illos inquietant12apparatinequitant VBd.13philologieInquietant est une mélecture de l’Hortus sanitatis pour le inequitant (« les chevauchent ») de Vincent de Beauvais. Voir aussi Plin. nat. 8, 93 : dorsoque equitantium modo impositi..
[γ] Arist. HA, 487 a 18 MS14sourcesMansio eorum et nutrimentum est in aqua, set non recipiunt aquam intra se, inmo aerem, et pariunt extra sicut animalia que vocantur Grece andris, latius et temcheah.
[δ] Arist. HA, 502 b 29 - 503 a 1 MS16sourcesEt quod illorum est quadrupes, habet duos pedes maiores et membrum simile animalis quod generat sibi simile, et habet caudam in quibusdam magnam et in quibusdam parvam. Et omnia sunt fissi pedis, multorum digitorum, et participant instrumentorum sensuum in lingua preter tenchea, que est in Egypto, quoniam lingua eius similis est lingue quorundam piscium.
[ε] Arist. HA, 503 a 6-14 MS17sourcesEt hoc animal quod diximus non habet aures, set habet foramina tantum, que sunt vie auditus, nec habet mamillas neque testiculos neque virgam aparentem extra, set intra, nec habet pilos, set per totum est squamosi corii et est acutorum dentium et distinctorum […] Thencha autem habet oculos similes occuli porcorum, et est magnorum dentium, et habet culmos. Et ipse videt in aqua visione debili et quia aqua spissior aere et visus eius extra aquam est acutus valde. Et maior mansio eius in die est super terram et in nocte in aqua, quoniam aqua est calidior de nocte quam extra aer.
[ζ] Arist. HA, 612 a 21-25 MS19sourcesTemchea autem aperit os, et intrant animalia volatilia et que dicuntur tasogilo, et mundifficant eius dentes et cibantur ex illorum sordibus. Et temchea sentit iuvamentum in hoc et non nocet eis ; et cum vult extrahere eos, movet collum, ita quod non comedat eas.
Aristoteles. [γ] Cocodrillus in aqua conversatur. Non tamen recipit aquam intra se, sed aerem ; et parit extra15philologieVoir aussi Arist. HA 589 b 26.. [δ] Habet sanguinem duosque pedes majores et caudam, omniaque talia sunt fissi pedis multorumque digitorum et participant instrumentum sensus in lingua praeter cocodrillum. [ε] Hoc etiam animal non habet aures, sed foramina tantum, quae sunt viae auditus. Nec habent18apparathabet VB2. mamillas nec testiculos nec virgam apparentem extra, sed intra. Nec habet pilos, sed per totum corpus est corii squamosi. Habetque dentes magnos et acutos et distinctos ; habet etiam oculos similes porcorum, et habet culmos. In aqua quidem debiliter videt, quia spissior est aere. Major est ejus mansio in die super terram, et nocte in aqua, quoniam aqua calidior est de nocte quam aer extra. [ζ] Trochillos20apparattrochilos 1491 1536 VB. avis os ejus apertum intrat et ejus dentes mundificat illorumque sordibus se cibat. Cocodrillus autem in hoc sentiens juvamen21apparatjuvamentum VB. non nocet eis, sed cum vult eas extrahere, movet collum, nec eas comedit.
Notes d’apparat :
3. crocodilus VB ut semper. |
4. milo Prüss1. |
5. viginti cubitorum VB. |
6. piscis Prüss1. |
7. densecantes 1491 Prüss1 1536. |
10. similat 1536 VBd. |
11. quasi 1536. |
12. inequitant VBd. |
18. habet VB2. |
20. trochilos 1491 1536 VB. |
21. juvamentum VB.
Notes philologiques :
8. Toute la notice d’Isidore de Séville vient de Sol. coll. 32, 22-24. |
9. Vincent de Beauvais ne reprend qu’une petite partie de la longue notice de Thomas de Cantimpré. |
13. Inquietant est une mélecture de l’Hortus sanitatis pour le inequitant (« les chevauchent ») de Vincent de Beauvais. Voir aussi Plin. nat. 8, 93 : dorsoque equitantium modo impositi. |
15. Voir aussi Arist. HA 589 b 26.
Notes de source :
2. Crocodillus, a croceo colore dictus, gignitur in Nilo, animal quadrupes in terra et in aquis ualens, longitudine plerumque uiginti cubitorum, dentium et unguium inmanitate armatum, tantaque cutis duritia ut quamuis fortium ictus lapidum tergo repercutiat. Nocte in aquis, die humi quiescit. Oua in terra fouet : masculus et femina uices seruant. Hunc pisces quidam serratam habentes cristam tenera uentrium desecantes interimunt. Solus ex animalibus superiorem maxillam mouere dicitur. |
14. Mansio eorum et nutrimentum est in aqua, set non recipiunt aquam intra se, inmo aerem, et pariunt extra sicut animalia que vocantur Grece andris, latius et temcheah. |
16. Et quod illorum est quadrupes, habet duos pedes maiores et membrum simile animalis quod generat sibi simile, et habet caudam in quibusdam magnam et in quibusdam parvam. Et omnia sunt fissi pedis, multorum digitorum, et participant instrumentorum sensuum in lingua preter tenchea, que est in Egypto, quoniam lingua eius similis est lingue quorundam piscium. |
17. Et hoc animal quod diximus non habet aures, set habet foramina tantum, que sunt vie auditus, nec habet mamillas neque testiculos neque virgam aparentem extra, set intra, nec habet pilos, set per totum est squamosi corii et est acutorum dentium et distinctorum […] Thencha autem habet oculos similes occuli porcorum, et est magnorum dentium, et habet culmos. Et ipse videt in aqua visione debili et quia aqua spissior aere et visus eius extra aquam est acutus valde. Et maior mansio eius in die est super terram et in nocte in aqua, quoniam aqua est calidior de nocte quam extra aer. |
19. Temchea autem aperit os, et intrant animalia volatilia et que dicuntur tasogilo, et mundifficant eius dentes et cibantur ex illorum sordibus. Et temchea sentit iuvamentum in hoc et non nocet eis ; et cum vult extrahere eos, movet collum, ita quod non comedat eas.