Araneus, aries et arini (Épernay, BM, Inc. 3017)
[α] Avic. canon, 4, 6, 5, 262sourcesAranea marina. Videtur quod sint dispositiones eius propinquae dispositionibus scorpionis marini.
Avicenna. [α] Aranea marina. Videtur quod dispositiones ejus propinquae3apparatpropinqua 1491. sint dispositionibus scorpionis.
[β] Isid. orig.12, 6, 184sourcesAranea genus piscis, dictus quod aere feriat ; habet enim stimulos e quibus percutit.
Isidorus. [β] Aranea genus est piscis, dictum eo quod aure feriat. Habet tantum5apparatenim VB. in ea stimulos quibus percutit proximantes.
[γ] Plin. nat.9, 1556sourcesAeque pestiferum animal araneus, spinae in dorso aculeo noxius.
Plinius libro IX. [γ] Aculeo7apparataraneus ante aculeo hab. VB. spinae in dorso obnoxius8apparatabnoxius 1491 Prüss1 noxius 1536. est ac venenosus.
[γ] compil.
[δ] Plin. nat.9, 14510sourcesGrassatur aries ut latro et nunc grandiorum nauium in salo stantium occultatus umbra, si quem nandi uoluptas inuitet, expectat, nunc elato extra aquam capite piscantium cumbas speculatur occultusque adnatans mergit.
Plinius9apparatplinius — eodem non hab. VB. in eodem. [δ] Aries est piscis11apparatspicis VBd. qui grassatur12apparatcrassatur VBd. ut latro : nunc grandi13apparatgrandiorum VB. navium in salo stantium occultatus umbra14philologieLe texte de Plin. nat. 9, 145 : grandiorum nauium, « à l’ombre des grands bateaux », a été corrompu pour aboutir à l’unité sémantique plus improbable grandi umbra, « dans l’ombre vaste »., si quem nandi voluptas invitet expectat, nunc elato extra aquam capite piscantium cymbas speculatur, occultatusque15apparatoccultusque VB. adnatans mergit.
[ε] AS 4, 5, 31a17sourcesHomo quando vidit piscem harym, inebriat et movet eum ad rixas et contentiones. Postquam comederit, placatur ira eius (Esculape cité d’après Arnold de Saxe).
Esculapius16philologieL’ouvrage mis sous le nom d’Esculape auquel il est ici fait référence ne nous est parvenu qu’à travers des citations ; il fait partie des textes zoologiques qui accompagnent régulièrement dans les encyclopédies médiévales les références au De animalibus de Iorach et dont aucun texte complet n’a pu être retrouvé à ce jour : le Liber de sensibus de Belbetus, le Liber Romanorum de Pythagoras, le De naturalibus de Zeno, le De venenis d’Alchildius, le De membris ou De virtutibus membrorum d’Esculape. On peut alors supposer que les encyclopédistes latins du XIIIe siècle ont vraisemblablement eu accès à cette documentation médico-magique par l’intermédiaire d’un recueil de citations déjà constitué et qui aurait été sans doute compilé dans le milieu médical salernitain. in libro De animalibus. [ε] Arini18apparatarimi VB. sive19apparatsive — piscis non hab. VBd. harini20apparatharimi VB2. piscis, cum homo viderit eum, inebriat et movet eum ad rixas et contentiones. Postquam vero comederit, placatur ira ejus.
Notes d’apparat :
3. propinqua 1491. |
5. enim VB. |
7. araneus ante aculeo hab. VB. |
8. abnoxius 1491 Prüss1 noxius 1536. |
9. plinius — eodem non hab. VB. |
11. spicis VBd. |
12. crassatur VBd. |
13. grandiorum VB. |
15. occultusque VB. |
18. arimi VB. |
19. sive — piscis non hab. VBd. |
20. harimi VB2.
Notes philologiques :
14. Le texte de Plin. nat. 9, 145 : grandiorum nauium, « à l’ombre des grands bateaux », a été corrompu pour aboutir à l’unité sémantique plus improbable grandi umbra, « dans l’ombre vaste ». |
16. L’ouvrage mis sous le nom d’Esculape auquel il est ici fait référence ne nous est parvenu qu’à travers des citations ; il fait partie des textes zoologiques qui accompagnent régulièrement dans les encyclopédies médiévales les références au De animalibus de Iorach et dont aucun texte complet n’a pu être retrouvé à ce jour : le Liber de sensibus de Belbetus, le Liber Romanorum de Pythagoras, le De naturalibus de Zeno, le De venenis d’Alchildius, le De membris ou De virtutibus membrorum d’Esculape. On peut alors supposer que les encyclopédistes latins du XIIIe siècle ont vraisemblablement eu accès à cette documentation médico-magique par l’intermédiaire d’un recueil de citations déjà constitué et qui aurait été sans doute compilé dans le milieu médical salernitain.
Notes de source :
2. Aranea marina. Videtur quod sint dispositiones eius propinquae dispositionibus scorpionis marini. |
4. Aranea genus piscis, dictus quod aere feriat ; habet enim stimulos e quibus percutit. |
6. Aeque pestiferum animal araneus, spinae in dorso aculeo noxius. |
10. Grassatur aries ut latro et nunc grandiorum nauium in salo stantium occultatus umbra, si quem nandi uoluptas inuitet, expectat, nunc elato extra aquam capite piscantium cumbas speculatur occultusque adnatans mergit. |
17. Homo quando vidit piscem harym, inebriat et movet eum ad rixas et contentiones. Postquam comederit, placatur ira eius (Esculape cité d’après Arnold de Saxe).