CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 09/05/2025. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Operationes

4. VB SN, 17, 55, 4
[α] Plin. nat.9, 543sourcesAnimal est paruom scorpionis effigie, aranei magnitudine. Hoc se et thynno et ei qui gladius uocatur, crebro delphini magnitudinem excedenti, sub pinna adfigit aculeo tantoque infestat dolore ut in naues saepenumero exiliant.
A. Plinius libro IX2apparatX Prüss1.. [α] Est parvum animal scorpionis effigie, aranei4apparataraneae Prüss1. magnitudine ; hoc5apparathaec Prüss1 hic VBd. se et thinno6apparatthynno VB2 thunnae VBd. et ei qui vocatur gladius, cerebro7apparatcrebro VB ex Plin. delphini magnitudinem excedens8apparatexcedenti 1536 VB ex Plin., sub pinno9apparatpinna 1536 VBd. aculeo affigit tantoque dolore infestat ut naves10apparatante naves add. in 1536.11philologieLa préposition in, qui introduit logiquement naves, n’est pas présente dans les manuscrits de Pline. C’est une correction introduite par Barbaro, Castigationes, 1492 (cité d’après la note d’apparat de De Saint-Denis 1955 à Plin. nat. 9, 54), et l’édition de 1536 a logiquement suppléé in devant naves. saepenumero exiliant12philologieLe détail relatif aux navires, présent dans le texte d’Aristote (Arist. HA 602 a 28-34), a été conservé chez Pline mais a disparu dans la traduction de Michel Scot (citée en note de sources)..
5. VB SN, 17, 55, 5
[β] Isid. orig.12, 6, 2813sourcesGlaucus a colore dictus, quod albus sit ; Graeci enim album γλαυκὸν dicunt. Hic aestate raro apparet, nisi tantum in nubilo.
B. Isidorus. [β] Glaucus a colore dictus est, eo quod sit albus. Graeci enim album glaucon dicunt. Hic aestate raro apparet, nisi14apparatpost nisi hab. tantum VB ex Isid. in nubilo.
6. VB SN, 17, 55, 6
[γ] Plin. nat.9, 5815sourcesQuidam rursus aestus inpatientia mediis feruoribus sexagenis diebus latent, ut glaucus, aselli, auratae.
C. Plinius ubi supra. [γ] Quidam enim pisces aestate impatientes sexagenis diebus mediis latent fervoribus, ut glaucus et azellus16apparatascellus VB..
7. VB SN, 17, 55, 7
[δ] Arist. HA, 599 b 35-36 MS17sourcesEt quidam piscis manet in cavernis in estate, sicut glaucus, quoniam ipse latet in estate quasi per sexaginta dies.
D. Aristoteles. [δ] Quidam etenim pisces in cavernis manent in aestate, sicut glaucus, per sexaginta18apparat40 VBd. dies ac deprehenditur post ascensionem canis.

Notes d’apparat :

2. X Prüss1. | 

4. araneae Prüss1. | 

5. haec Prüss1 hic VBd. | 

6. thynno VB2 thunnae VBd. | 

7. crebro VB ex Plin. | 

8. excedenti 1536 VB ex Plin. | 

9. pinna 1536 VBd. | 

10. ante naves add. in 1536. | 

14. post nisi hab. tantum VB ex Isid. | 

16. ascellus VB. | 

18. 40 VBd.

Notes philologiques :

11. La préposition in, qui introduit logiquement naves, n’est pas présente dans les manuscrits de Pline. C’est une correction introduite par Barbaro, Castigationes, 1492 (cité d’après la note d’apparat de De Saint-Denis 1955 à Plin. nat. 9, 54), et l’édition de 1536 a logiquement suppléé in devant naves. | 

12. Le détail relatif aux navires, présent dans le texte d’Aristote (Arist. HA 602 a 28-34), a été conservé chez Pline mais a disparu dans la traduction de Michel Scot (citée en note de sources).

Notes de source :

3. Animal est paruom scorpionis effigie, aranei magnitudine. Hoc se et thynno et ei qui gladius uocatur, crebro delphini magnitudinem excedenti, sub pinna adfigit aculeo tantoque infestat dolore ut in naues saepenumero exiliant. | 

13. Glaucus a colore dictus, quod albus sit ; Graeci enim album γλαυκὸν dicunt. Hic aestate raro apparet, nisi tantum in nubilo. | 

15. Quidam rursus aestus inpatientia mediis feruoribus sexagenis diebus latent, ut glaucus, aselli, auratae. | 

17. Et quidam piscis manet in cavernis in estate, sicut glaucus, quoniam ipse latet in estate quasi per sexaginta dies.