CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 09/05/2025. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Operationes

4. VB SN, 17, 90, 1
[α] Diosc. 597 GV3sourcesSepia cum atramento suo cocta cacostomacha est. Ventrem mollit. Ossis vero ejus molle est colliriis. Trachomaticis necessarie miscetur.
A. Dioscorides2philologieLe compilateur de l’Hortus sanitatis a fractionné la citation de Dioscoride trouvée chez Vincent de Beauvais en autant de médications qu’il pouvait en distinguer.. [α] Sepia cum atramento suo cocta cacostomacha4apparatcacostomacho Prüss1.5philologieTranscription du grec κακοστόμαχος, « qui fatigue l’estomac ». est, ventrem mollit. Quod molle est ossis ejus collyriis, trachomaticis6apparattrachomaticis correximus ex Diosc. : cracomaticis 1491 Prüss1 1536 VB. necessarie7apparatnecessariae 1536. miscetur.
5. VB SN, 17, 90, 1
[α] compil.
[β] Diosc. 597 GV9sourcesOssa tunsa rubiginem dentibus tollunt. Maculas carnis integro restituent colori.
B. Item8apparatitem non hab. VB.. [β] Ossa tusa rubiginem10apparatrubiginem correximus ex Diosc. : oniguinem 1491 Prüss1 1536 VB2 onimguinem VBd. dentibus tollunt, maculas carnis integro colori11apparatcolore 1536. restituunt.
6. VB SN, 17, 90, 1
[γ] Diosc. 597 GV12sourcesGlaucomati hominum vel animalium in oculis sufflando maxime cum sale ad sanitatem perducit.
C. [γ] Glaucomata hominum vel animalium in oculis sufflando maxime cum sale ad sanitatem perducunt.
7. VB SN, 17, 90, 1
[δ] Diosc. 597 GV13sourcesOs ejus tritum et cum aqua bibitum thoracis vitiis et asmaticis cito prodest.
D. [δ] Os14apparatante os hab. item VB. ejus tritum et cum aqua bibitum toracis vitiis et asmaticis omnino prodest.
8. VB SN, 17, 90, 2
[ε] Plin. nat.32, 7115sourcesTumorem oculorum ruboremque saepiae cortex cum lacte mulieris inlitus sedat, et per se scabritias emendat.
E. Plinius libro XXXII. [ε] Oculorum tumorem ruboremque sepiae cortex cum lacte mulieris illitus sanat, et per se scabritias16apparatscatiricias 1491 Prüss1 1536. emendat.
9. VB SN, 17, 90, 2
[ζ] Plin. nat.32, 7217sourcesExtrahit et squamas eius cinis. Cicatrices oculorum cum melle sanat, […] emendat et albugines iumentorum.
F. [ζ] Cinis ejusdem corticis cicatrices oculorum sanat et albugines jumentorum emendat.
10. VB SN, 17, 90, 2
[η] Plin. nat.32, 10018sources[Apsinthium] aluum soluit et noxiis animalibus intestina liberat (soluunt et saepiae) ; in cibo datur cum oleo et sale et farina coctum.
[θ] Plin. nat.32, 12520sourcesExtrahit corpori tela inhaerentia saepiarum testae cinis, item purpurarum testae ex aqua, salsamentorum carnes, cancri fluuiatiles triti, siluri fluviatilis […] carnes inpositae.
G. [η] Sepiae in cibo solvunt19philologieLa structure de la phrase de Pline a induit en erreur Vincent de Beauvais ; Pline signifie simplement ici que la seiche a, comme l’absinthe, la propriété de relâcher les intestins.[θ] earumque testae ex aqua salsamentorum inhaerentia corpori tela extrahunt.
11. VB SN, 17, 90, 2
[ι] Plin. nat.32, 8521sourcesMedetur et lentigini ceterisque uitiis ex ossibus saepiarum cinis.
H. [ι] Medentur et lentigini ceterisque vitiis ex ossibus sepiarum ustis.
12. VB SN, 17, 90, 2
[κ] Plin. nat.32, 8523sourcesEt carnes excrescentes tollit et umida ulcera.
I. Idem22apparatideo VBd.. [κ] Cinis et carnes excrescentes tollit et humida ulcera.
13. VB SN, 17, 90, 3
[λ] Circa instans, ,De osse sepie, 24sourcesAd dentes dealbandos pulvis eius subtilis in panno lineo subtili ponatur et inde dentes fricentur (Matthaeus Platearius, Circa instans, 1939, p. 90).
K. Platearius. [λ] Os sepiae quod in ejus ventre invenitur ad albandos dentes valet, si pulvere ejus subtili in panno lineo posito fricentur.
14. VB SN, 17, 90, 3
[μ] Circa instans, ,De osse sepie, 25sourcesAd faciem dealbandam pulvis eius conficiatur cum unguento citrino et illiniatur facies (Matthaeus Platearius, Circa instans, 1939, p. 90).
L. [μ] Ad faciem quoque dealbandam pulvis ejus cum unguento citrino conficitur.

Notes d’apparat :

4. cacostomacho Prüss1. | 

6. trachomaticis correximus ex Diosc. : cracomaticis 1491 Prüss1 1536 VB. | 

7. necessariae 1536. | 

8. item non hab. VB. | 

10. rubiginem correximus ex Diosc. : oniguinem 1491 Prüss1 1536 VB2 onimguinem VBd. | 

11. colore 1536. | 

14. ante os hab. item VB. | 

16. scatiricias 1491 Prüss1 1536. | 

22. ideo VBd.

Notes philologiques :

2. Le compilateur de l’Hortus sanitatis a fractionné la citation de Dioscoride trouvée chez Vincent de Beauvais en autant de médications qu’il pouvait en distinguer. | 

5. Transcription du grec κακοστόμαχος, « qui fatigue l’estomac ». | 

19. La structure de la phrase de Pline a induit en erreur Vincent de Beauvais ; Pline signifie simplement ici que la seiche a, comme l’absinthe, la propriété de relâcher les intestins.

Notes de source :

3. Sepia cum atramento suo cocta cacostomacha est. Ventrem mollit. Ossis vero ejus molle est colliriis. Trachomaticis necessarie miscetur. | 

9. Ossa tunsa rubiginem dentibus tollunt. Maculas carnis integro restituent colori. | 

12. Glaucomati hominum vel animalium in oculis sufflando maxime cum sale ad sanitatem perducit. | 

13. Os ejus tritum et cum aqua bibitum thoracis vitiis et asmaticis cito prodest. | 

15. Tumorem oculorum ruboremque saepiae cortex cum lacte mulieris inlitus sedat, et per se scabritias emendat. | 

17. Extrahit et squamas eius cinis. Cicatrices oculorum cum melle sanat, […] emendat et albugines iumentorum. | 

18. [Apsinthium] aluum soluit et noxiis animalibus intestina liberat (soluunt et saepiae) ; in cibo datur cum oleo et sale et farina coctum. | 

20. Extrahit corpori tela inhaerentia saepiarum testae cinis, item purpurarum testae ex aqua, salsamentorum carnes, cancri fluuiatiles triti, siluri fluviatilis […] carnes inpositae. | 

21. Medetur et lentigini ceterisque uitiis ex ossibus saepiarum cinis. | 

23. Et carnes excrescentes tollit et umida ulcera. | 

24. Ad dentes dealbandos pulvis eius subtilis in panno lineo subtili ponatur et inde dentes fricentur (Matthaeus Platearius, Circa instans, 1939, p. 90). | 

25. Ad faciem dealbandam pulvis eius conficiatur cum unguento citrino et illiniatur facies (Matthaeus Platearius, Circa instans, 1939, p. 90).