CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 09/05/2025. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Trebius et tructa (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 97, 1
[α] TC nat.7, 83
Ex Libro de naturis2apparatnatura VB. rerum3philologieVincent de Beauvais suit fidèlement le texte de Thomas de Cantimpré, sans préciser cependant que celui-ci tire ses informations de Pline. Il n’omet que la courte dernière phrase : Sed illi permaximi sunt, qui in occeano sunt.. [α] Trebius est piscis niger, pedalis4apparatpedali 1536. tantum in5apparatin om. 1536. longitudine, habens tamen quinque digitos in crassitudine. Hanc ei vim inesse Plinius6philologieD’après Plin. nat. 9, 80-81 (au sujet du murex, puis de la mendole et du phycis) : Trebius Niger pedalem esse et crassitudine quinque digitorum, naues morari ; praeterea hanc esse uim eius adseruati in sale ut aurum quod deciderit in altissimos puteos admotus extrahat. Mutant colorem candidum menae et fiunt aestate nigriores. Mutat et phycis, reliquo tempore candida, uere uaria. Eadem piscium sola nidificat ex alga atque in nido parit. recitat, ut pars ejus in sale servata aurum quod in altissimos puteos deciderit admota extrahat ac fluctuare faciat. Hic colorem candidum in hieme mutat et aestate nigrior fit. Solus inter omnes pisces ex alga nidificat et ova in nido parit. Trebius7philologieVoir Plin. nat. 32, 15 : Trebius Niger xiphian, id est gladium, rostro mucronato esse ; ab hoc naues perfossas mergi. est in oceano qui duro naves perforat rostro.
2. VB SN, 17, 97, 2
[β] VB SN, 17, 97, 2
Actor8apparatautor 1536.. [β] Tructa9apparattruta VB ut saepe. exterius quidem varia10apparatpost varia hab. est VB., sicut et petica11apparatpertica VB., sed interius rubea. Quae quidem, ut fertur, quamdiu minoris aetatis et corporis existit, in aquis tantum dulcibus nutritur, et tructa vocatur. Cum autem excreverit et descendens12apparatexcendentes 1491. usque ad confinia maris de salsedine illius biberit, salmo efficitur. Quod tamen verum esse nequaquam ab omnibus asseritur. Est autem uterque piscis deliciosus et sapidus.
3. VB SN, 17, 97, 3
[γ] TC nat.7, 84
Ex Libro de naturis rerum13philologieVincent de Beauvais suit fidèlement le texte de Thomas de Cantimpré, sans préciser que celui-ci dit s’inspirer d’Isidore de Séville. Il reprend en effet à Isidore de Séville l’indication qui concerne les couleurs du poisson (Isid. orig. 6, 12, 6 : Uarii a uarietate, quos uolgo tructas appellant).. [γ] Tructa piscis est habitans in fluviis dulcibus qui magno impetu currunt de montibus. Squamas habet ut salmo carnesque simillimas sed multo esibiliores et hoc in aestate tantum a mense Julio usque ad Novembrem. Hieme vero carnes habet albas ut ceteri pisces minorisque saporis. Maculas habet in dorso croceas14apparatcrocias 1536. atque sanguineas.

Notes d’apparat :

2. natura VB. | 

4. pedali 1536. | 

5. in om. 1536. | 

8. autor 1536. | 

9. truta VB ut saepe. | 

10. post varia hab. est VB. | 

11. pertica VB. | 

12. excendentes 1491. | 

14. crocias 1536.

Notes philologiques :

3. Vincent de Beauvais suit fidèlement le texte de Thomas de Cantimpré, sans préciser cependant que celui-ci tire ses informations de Pline. Il n’omet que la courte dernière phrase : Sed illi permaximi sunt, qui in occeano sunt. | 

6. D’après Plin. nat. 9, 80-81 (au sujet du murex, puis de la mendole et du phycis) : Trebius Niger pedalem esse et crassitudine quinque digitorum, naues morari ; praeterea hanc esse uim eius adseruati in sale ut aurum quod deciderit in altissimos puteos admotus extrahat. Mutant colorem candidum menae et fiunt aestate nigriores. Mutat et phycis, reliquo tempore candida, uere uaria. Eadem piscium sola nidificat ex alga atque in nido parit. | 

7. Voir Plin. nat. 32, 15 : Trebius Niger xiphian, id est gladium, rostro mucronato esse ; ab hoc naues perfossas mergi. | 

13. Vincent de Beauvais suit fidèlement le texte de Thomas de Cantimpré, sans préciser que celui-ci dit s’inspirer d’Isidore de Séville. Il reprend en effet à Isidore de Séville l’indication qui concerne les couleurs du poisson (Isid. orig. 6, 12, 6 : Uarii a uarietate, quos uolgo tructas appellant).