Copier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Copier dans le presse-papierSource de référence
Testudo (Épernay, BM, Inc. 3017)
Albertus in libro ut supra2philologieL’ensemble du paragraphe repris à Albert le Grand s’inspire du texte de Pline, dont il diffère par la formulation, mais il en respecte fidèlement le sens. Voir Plin. nat. 9, 35-37 : Testudines tantae magnitudinis Indicum mare emittit, uti singularum superficie habitabiles casas integant atque inter insulas Rubri praecipue maris his navigent cumbis. Capiuntur multis quidem modis, sed maxime euectae in summa pelagi antemeridiano tempore blandito, eminente toto dorso per tranquilla fluitantes, quae uoluptas libere spirandi in tantum fallit oblitas sui, ut solis uapore siccato cortice non queant mergi inuitaeque fluitent opportunae uenantium praedae. Ferunt et pastum egressas noctu auideque saturatas lassari atque, ut remeauerint matutino, summa in aqua obdormiscere ; id prodi stertentium sonitu. Tum adnatare […] leniterque singulis ternos ; a duobus in dorsum uerti, a tertio laqueum inici supinae atque ita e terra a pluribus trahi. […] Dentes non sunt testudini, sed rostri margines acuti, superna parte inferiorem claudente pyxidum modo. In mari conchyliis uiuont, tanta oris duritia ut lapides comminuant, in terram egressae herbis. Pariunt oua auium ouis similia ad centena numero eaque defossa extra aquas et cooperta terra, pauita pectore et complanata, incubant noctibus. Educunt fetus annuo spatio. Quidam oculis spectandoque oua foueri ab his putant, feminas coitum fugere, donec mas festucam aliquam inponat auersae.. [α] Testudines habitant3apparathabet AM. Indicum mare4apparatindicum mare : in indico mari 1536. ita latas testas habentes quod hominibus sufficiunt ad hospitia paucae5apparatpaucae earum… positae AM : parte eorum… posita 1491 Prüss1 1536. earum in tecto positae. Aliquando etiam in testis illis navigatur inter insulas quasi in cimbis6apparattimbis 1491 zimbis Prüss1 tymbis 1536.. Hae testudines sic capiuntur, ut dicit Plinius. In fervore enim solis gaudentes toto dorso eminente7apparateminente corr. 1536 ex Plin. : rostro 1491 Prüss1 testeo AM. natant in maris superficie, donec ita desiccantur8apparatexsiccantur AM. quod mergi non possunt, et tunc invitae natant donec manibus accipiuntur videntium. Dicunt etiam aliqui quod nocte ad pastum testudines illae egrediuntur9apparategrediantur 1536. et saturatae obdormiunt in superficie aquae natantes, et tunc, plurimis ob capturam congregatis, tres adnatant10apparatnatant Prüss1 1536. ad testudinem quorum duo apprehensam11apparatante apprehensam hab. ad 1491 Prüss1 1536. convertunt concham12apparatconcam AM. ita quod in tergo jacet13apparatlatet 1491 Prüss1 1536. ostreum14philologieOstreum, qui désigne l’huître, fait problème ici, de même que le mot concha (le coquillage). ; tertius autem laqueum injicit capiti vel membro quod est in15apparatin non hab. AM. loco colli. Et residui qui in litore stant trahunt ipsum ad terram. Testudo autem haec magna, sicut et parva, dentes non habet, sed rostri margines habet acutas ita pixide16apparatita pixide : modo pixidum 1536 ita quod superior mandibula eius clauditur inferiori sicut pixide AM.. Et dicitur tanta esse oris ejus duritia ut etiam lapides comminuat. Dicit etiam Plinius quod haec animalia coeunt pecudum more et quod feminae coitum de facili17apparatde facili post non hab. AM. non sustinent donec masculus adversae18apparatadversus 1491 Prüss1 1536. feminae festucam19apparatfestucam correximus ex Plin. : festucas 1491 Prüss1 1536 AM. in ore posuerit. In terram20apparatterrae 1491. egressae ovant ova ovis anserum21apparatanseris AM. similia, et facit centum vel amplius, et illa fodit in terram extra aquam, et aliquando pectore jacet noctibus super ea. Et ideo quidam dicunt ea visu fovere, quod tamen22apparattantum 1491 Prüss1 1536. est falsum. Fetus autem23apparataut 1491 Prüss1 1536. in terra24apparatin terra : anni spatio AM. educant et inducunt in aquam.
[β] TC nat.6, 49
[γ] compil.
[δ] TC nat.6, 49
[β] Testudines marinae pecudum more coeunt,[γ] ut25apparatut — aristoteles non hab. VB. dicit Aristoteles,[δ] et in terram egressae ova usque ad centum ovis anserum similia pariunt ; quae et quidam ab illis tantum oculis spectando foveri dicunt.
[ε] Isid. orig.12, 6, 5626sourcesTestudo dictus eo quod tegmine testae sit adopertus in camerae modum. Sunt autem quattuor genera : terrestres, maritimae, lutariae, id est in caeno et paludibus uiuentes ; quartum genus fluuiatiles, quae in dulci aqua uiuunt.
[ζ] compil.
Isidorus. [ε] Testudo autem dicta est eo27apparateo om. 1536. quod tegmine testae in modum camerae adoperta est. Horum quattuor sunt genera : quorum unum est de quo hic agitur, scilicet28apparatscilicet non hab. VBd. testudo marina, aliud vero est29apparatest post testudo hab. VBd om. 1536. testudo lutaria. [ζ] De aliis30apparataliis : qua in tractatu de vermibus agetur infra VB. suis locis dictum est31apparatest non hab. 1491..
[η] Sol. coll.53, 2032sourcesMarinas […] testudines capere gaudent, quarum tanta est magnitudo, ut superficies earum domum faciat et numerosam familiam non arte receptet.
Solinus. [η] Thraciae33apparattraciae 1491 Prüss1 VB2. populi34philologieLa remarque de Solin concerne le peuple de Trapoban. marinas testudines capere gaudent. Quarum tanta est magnitudo ut superficies35apparatsupercifies 1536. earum domum faciat et numerosam familiam non arcte receptat36apparatrecepta 1536..
Notes d’apparat :
3. habet AM. |
4. indicum mare : in indico mari 1536. |
5. paucae earum… positae AM : parte eorum… posita 1491 Prüss1 1536. |
6. timbis 1491 zimbis Prüss1 tymbis 1536. |
7. eminente corr. 1536 ex Plin. : rostro 1491 Prüss1 testeo AM. |
8. exsiccantur AM. |
9. egrediantur 1536. |
10. natant Prüss1 1536. |
11. ante apprehensam hab. ad 1491 Prüss1 1536. |
12. concam AM. |
13. latet 1491 Prüss1 1536. |
15. in non hab. AM. |
16. ita pixide : modo pixidum 1536 ita quod superior mandibula eius clauditur inferiori sicut pixide AM. |
17. de facili post non hab. AM. |
18. adversus 1491 Prüss1 1536. |
19. festucam correximus ex Plin. : festucas 1491 Prüss1 1536 AM. |
20. terrae 1491. |
21. anseris AM. |
22. tantum 1491 Prüss1 1536. |
23. aut 1491 Prüss1 1536. |
24. in terra : anni spatio AM. |
25. ut — aristoteles non hab. VB. |
27. eo om. 1536. |
28. scilicet non hab. VBd. |
29. est post testudo hab. VBd om. 1536. |
30. aliis : qua in tractatu de vermibus agetur infra VB. |
31. est non hab. 1491. |
33. traciae 1491 Prüss1 VB2. |
35. supercifies 1536. |
36. recepta 1536.
Notes philologiques :
2. L’ensemble du paragraphe repris à Albert le Grand s’inspire du texte de Pline, dont il diffère par la formulation, mais il en respecte fidèlement le sens. Voir Plin. nat. 9, 35-37 : Testudines tantae magnitudinis Indicum mare emittit, uti singularum superficie habitabiles casas integant atque inter insulas Rubri praecipue maris his navigent cumbis. Capiuntur multis quidem modis, sed maxime euectae in summa pelagi antemeridiano tempore blandito, eminente toto dorso per tranquilla fluitantes, quae uoluptas libere spirandi in tantum fallit oblitas sui, ut solis uapore siccato cortice non queant mergi inuitaeque fluitent opportunae uenantium praedae. Ferunt et pastum egressas noctu auideque saturatas lassari atque, ut remeauerint matutino, summa in aqua obdormiscere ; id prodi stertentium sonitu. Tum adnatare […] leniterque singulis ternos ; a duobus in dorsum uerti, a tertio laqueum inici supinae atque ita e terra a pluribus trahi. […] Dentes non sunt testudini, sed rostri margines acuti, superna parte inferiorem claudente pyxidum modo. In mari conchyliis uiuont, tanta oris duritia ut lapides comminuant, in terram egressae herbis. Pariunt oua auium ouis similia ad centena numero eaque defossa extra aquas et cooperta terra, pauita pectore et complanata, incubant noctibus. Educunt fetus annuo spatio. Quidam oculis spectandoque oua foueri ab his putant, feminas coitum fugere, donec mas festucam aliquam inponat auersae. |
14. Ostreum, qui désigne l’huître, fait problème ici, de même que le mot concha (le coquillage). |
34. La remarque de Solin concerne le peuple de Trapoban.
Notes de source :
26. Testudo dictus eo quod tegmine testae sit adopertus in camerae modum. Sunt autem quattuor genera : terrestres, maritimae, lutariae, id est in caeno et paludibus uiuentes ; quartum genus fluuiatiles, quae in dulci aqua uiuunt. |
32. Marinas […] testudines capere gaudent, quarum tanta est magnitudo, ut superficies earum domum faciat et numerosam familiam non arte receptet.