CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Plinius libro IX. [α] Murena est piscis longus, molli cute intectus. [β] Hieme latet nec capitur nisi diebus aestatis, sicut conger4apparatpost conger add. illius aemula 1536. et omnes saxatiles5philologieVoir Arist. HA 599 b 2-6.. [γ] Exit in terram, sicut7apparatpost sicut hab. et VB. polippus. Huic8apparathuic — mustela om. 1536. aemula et9apparatest VB. mustela10philologieNous n’avons rien trouvé chez Pline concernant une rivalité entre la murène et la mustela.. [δ] Quibusdam piscibus datae sunt pinnae vice pedum, quibusdam vero nullae sunt, ut murenis, quibus nec branchiae : haec flexuoso12apparatfluvioso VBd. impulsu13apparatin pulsu 1491 Prüss1. corporum ita mari utuntur, ut serpentes terra14philologieL’apparat de De Saint-Denis 1955 à Plin. nat. 9, 73 fait état des variantes : terra et Detlefsen terrae codd. ; in sicco quoque repunt15philologieCes informations de Pline sont empruntées à Aristote (Arist. HA 489 b 28-30. Voir encore Arist. HA 504 b 33-35 ; Arist. HA 505 a 14-16 ; Arist. PA 696 a 5-9). L’extrait de Pline est également cité pour le conger (ch. 24).. [ε] Murena quocumque mense17apparatmensa 1536. parit, cum ceteri pisces statuto18philologieL’apparat de De Saint-Denis 1955 à Plin. nat. 9, 76 fait état des variantes : stato DFREda statuto xlnV. tempore19apparattempore non hab. VBd. pariant. Ova ejus citissime crescunt20philologieLe fait que les œufs des murènes grossissent très rapidement est encore énoncé dans Plin. nat. 9, 158. On trouve les mêmes informations chez Aristote (Arist. HA 543 a 19-21).. In sicco litore elapsas vulgus coitu serpentium impleri putat.

Notes d’apparat :

4. post conger add. illius aemula 1536. | 

7. post sicut hab. et VB. | 

8. huic — mustela om. 1536. | 

9. est VB. | 

12. fluvioso VBd. | 

13. in pulsu 1491 Prüss1. | 

17. mensa 1536. | 

19. tempore non hab. VBd.

Notes philologiques :

5. Voir Arist. HA 599 b 2-6. | 

10. Nous n’avons rien trouvé chez Pline concernant une rivalité entre la murène et la mustela. | 

14. L’apparat de De Saint-Denis 1955 à Plin. nat. 9, 73 fait état des variantes : terra et Detlefsen terrae codd. | 

15. Ces informations de Pline sont empruntées à Aristote (Arist. HA 489 b 28-30. Voir encore Arist. HA 504 b 33-35 ; Arist. HA 505 a 14-16 ; Arist. PA 696 a 5-9). L’extrait de Pline est également cité pour le conger (ch. 24). | 

18. L’apparat de De Saint-Denis 1955 à Plin. nat. 9, 76 fait état des variantes : stato DFREda statuto xlnV. | 

20. Le fait que les œufs des murènes grossissent très rapidement est encore énoncé dans Plin. nat. 9, 158. On trouve les mêmes informations chez Aristote (Arist. HA 543 a 19-21).

Notes de source :

2. Marinorum alii sunt plani, ut rhombi, soleae ac passeres, qui ab rhombis situ tantum corporum differunt : dexter hic resupinatis est illis, passeri laeuus ; alii longi, ut murena, conger. Voir Conger, ch. 24. | 

3. […] hieme non capti praeterquam statis diebus paucis et isdem semper, item murena et orphus, conger, percae et saxatiles omnes. | 

6. Exeunt in terram et qui marini mures uocantur et polypi et murenae. | 

11. Ideo pinnarum quoque fiunt discrimina, quae pedum uice sunt datae piscibus, nullis supra quaternas, quibusdam binae, aliquis nullae. […] Binae omnino longis et lubricis, ut anguillis et congris, nullae, ut murenis, quibus nec branchiae. Haec omnia fluxuoso corporum inpulsu ita mari utuntur ut serpentes terra, et in sicco quoque repunt ; ideo etiam uiuaciora talia. | 

16. Murena quocumque mense parit, cum ceteri pisces stato pariant. Oua eius citissime crescunt. In sicca litora elapsas uolgus coitu serpentium impleri putat.