CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Thomas Cantimpratensis - Liber de Natura Rerum — Liber VI. De monstris marinis.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Thomas de Cantimpré, Thomas Cantimpratensis, Liber de natura rerum, Editio princeps secundum codices manuscriptos, H. Boese (éd.), Berlin – New York, Walter de Gruyter, 1973.

XXVIII. De ipothamo2apparatypotamo Cipriani.

1. [α] JV Or.883sourcesHippopotamus similiter in terra nascitur, in aquis sicut in terra similiter potens est et inhabitat. Est autem plerumque maior elephantibus, habens rostrum resupinum, ungulas bifidas, caudam tortuosam, dentes prurigineos ( JV 2008, 362). La précision in Nilo flumine semble venir de Thomas de Cantimpré. Elle se déduit du passage sur le crocodile, situé immédiatement avant la description de l'hippopotame.
[β] Plin. nat.8, 956sources[…] et dentibus aprorum aduncis, […].
[β] Sol. coll.32, 307sources[…] aprinis dentibus, […].
[γ] JV Or.888sources […] dorso et hinnitu similis equo. Noctibus autem segetes depascit ad quas pergit quasi retrogradiens, ut fallente vestigio revertenti nulle insidie preparentur.
[δ] Sol. coll.32, 319sourcesidem cum distenditur nimia satietate, harundines recens caesas petit,
[ε] Plin. nat.8, 9510sourcesadsidua namque satietate obesus exit in litus recenti harundinum caesura speculatum atque, ubi acutissimam uidit stirpem, inprimens corpus uenam quandam in crure uulnerat atque ita profluuio sanguinis morbidum alias corpus exonerat et plagam limo rursus obducit.
[ζ] Sol. coll.32, 3111sources[…] per quas tamdiu obversatur, quoad stirpium acuta pedes vulnerent, ut profluvio sanguinis levetur sagina: plagam deinde caeno oblinit, usquedum vulnus conducatur in cicatricem. […]
[η] JV Or.8812sourcesIn partibus autem Indie precipue reperiuntur […].
[θ] Plin. nat.8, 9513sourcessed minus noxiis, tergoris ad scuta galeasque inpenetrabilis, praeterquam si umore madeant.
[ι] Plin. nat.11, 22714sourceshippopotami corio crassitudo talis, ut inde tornentur hastae.
[κ] Plin. nat.8, 9615sourcesPrimus eum et quinque crocodilos Romae aedilitatis suae ludis M. Scaurus temporario euripo ostendit.
[α] Ipothamus4apparatypotamus Cipriani, ut dicit Plinius, belua similiter in Nilo flumine habitat. In terra nascitur. In aquis et in terra aequaliter potens est. Est autem plerumque major elephantibus. Rostrum habet resupinum, ungues bifidas, caudam tortuosam, dentes prurigineos5philologieÀ l'origine, Solin mentionne des défenses de sanglier, aprugineis dentibus (Sol. Coll. 32, 30). Le terme aprugineis n'a cessé d'être malmené dans la tradition manuscrite de Solin, devenant aprugnis, acpruginis ou aprinis. Les erreurs continuent lorsque le passage est repris par Jacques de Vitry, aprugineis devenant ferrugineis (Grossel 2005, 162, n. 598) ou l'hapax prurigineis, dépourvu de signification, mais qui a été conservé dans les manuscrits du De natura rerum de Thomas de Cantimpré.[β] et aduncos aprorum dentibus similes ;[γ] dorso vero et hinnitu veluti equus. Noctibus segetes depascit, ad quas pergit quasi retrogradiens, ut fallente vestigio revertenti nullae parentur insidiae.[δ] Haec bestia cum nimia satietate distenditur, arundines recenter caesas avidissime petit[ε] vel spinarum acumina interque ea diu volutatur, quoadusque earum incisionibus vena quaedam in crure vulneretur, ut minutione sanguinis maceretur.[ζ] Libentius prae ceteris partibus corporis in pedibus vulnera recipit. Plagam vulneris diligenter curat, quoadusque vulnus in cicatricem ducatur.[η] In partibus Indiae praecipue reperiuntur.[θ] Dorso impenetrabilis est, nisi cum aqua madet.[ι] Ex ejus cute tornantur hastae.[κ] Hanc beluam cum quinque cocodrillis Scaurus Romanis lusibus intulit, ut dicit Plinius.

Notes d’apparat :

2. ypotamo Cipriani | 

4. ypotamus Cipriani

Notes philologiques :

5. À l'origine, Solin mentionne des défenses de sanglier, aprugineis dentibus (Sol. Coll. 32, 30). Le terme aprugineis n'a cessé d'être malmené dans la tradition manuscrite de Solin, devenant aprugnis, acpruginis ou aprinis. Les erreurs continuent lorsque le passage est repris par Jacques de Vitry, aprugineis devenant ferrugineis (Grossel 2005, 162, n. 598) ou l'hapax prurigineis, dépourvu de signification, mais qui a été conservé dans les manuscrits du De natura rerum de Thomas de Cantimpré.

Notes de source :

3. Hippopotamus similiter in terra nascitur, in aquis sicut in terra similiter potens est et inhabitat. Est autem plerumque maior elephantibus, habens rostrum resupinum, ungulas bifidas, caudam tortuosam, dentes prurigineos ( JV 2008, 362). La précision in Nilo flumine semble venir de Thomas de Cantimpré. Elle se déduit du passage sur le crocodile, situé immédiatement avant la description de l'hippopotame. | 

6. […] et dentibus aprorum aduncis, […]. | 

7. […] aprinis dentibus, […]. | 

8.  […] dorso et hinnitu similis equo. Noctibus autem segetes depascit ad quas pergit quasi retrogradiens, ut fallente vestigio revertenti nulle insidie preparentur. | 

9. idem cum distenditur nimia satietate, harundines recens caesas petit, | 

10. adsidua namque satietate obesus exit in litus recenti harundinum caesura speculatum atque, ubi acutissimam uidit stirpem, inprimens corpus uenam quandam in crure uulnerat atque ita profluuio sanguinis morbidum alias corpus exonerat et plagam limo rursus obducit. | 

11. […] per quas tamdiu obversatur, quoad stirpium acuta pedes vulnerent, ut profluvio sanguinis levetur sagina: plagam deinde caeno oblinit, usquedum vulnus conducatur in cicatricem. […] | 

12. In partibus autem Indie precipue reperiuntur […]. | 

13. sed minus noxiis, tergoris ad scuta galeasque inpenetrabilis, praeterquam si umore madeant. | 

14. hippopotami corio crassitudo talis, ut inde tornentur hastae. | 

15. Primus eum et quinque crocodilos Romae aedilitatis suae ludis M. Scaurus temporario euripo ostendit.