Source de référence : , Thomas Cantimpratensis, Liber de natura rerum, Editio princeps secundum codices manuscriptos, H. Boese
VI. De cetho.
1. [α] JV, Or. 90*
[β] Plin. nat. 9, 4*
[γ] JV, Or. 90*
[δ] ?
[ε] TC?
[ζ] ?
[η] JV, Or. 90*
[θ] Plin. nat. 9, 21*
[ι] Exp. 5, 13*
[κ] Exp. 5, 13*
[λ] Arist. HA, 566 b 22-23 MS*
[μ] Arist. HA, 566 b 18-19 MS*
[ν] Arist. HA, 566 b 3-4 MS*
[ξ] Plin. nat. 9, 16*
[α] Cethe omnium piscium maximum est, ut Ysidorus dicit. [β] Quem piscem educat mare quatuor jugerum magnitudinis. [γ] Habent strictos oris meatus, unde non nisi parvos deglutit pisciculos, quos odorifero oris anhelitu devorans et ad se trahens in ventrem suum mittit. [δ] In gutture enim quandam habet pellem in modum membranae, et haec multis meatibus perforata non sinit quicquam corpulentia magnum ingredi ventrem ejus. [ε] Os vero magnum et patulum habet, et eo glutitus creditur Ionas propheta : nimirum habitaculum sufficiens tanto hospiti. [ζ] In juventute dentes nigros habet, qui utique in senectute albi fiunt. Os habet in fronte. Hi pisces aliquando haustos ita eructuant fluctus, ut nimbosa alluvie plerumque deprimant classem navigantium, sed et commotionibus et turbinibus naves mergunt. [η] Itaque cum in mari tempestas exoritur, attollunt se super fluctus. [θ] Balenae, ut dicit Plinius, gestant fetus suos quando infirmantur et invalidi sunt ; [ι] et, ut Experimentator dicit, eos, si parvi sunt, in ore recipiunt. Hoc idem facit, quando tempestatem viderit imminere ; et post tempestatem evomit eos. [κ] Quando fetus balenae propter defectum aquae impediuntur, ut matrem non sequantur, mater in ore aquam receptam instar fluvii ad fetus ejicit, ut sic terrae liberet inhaerentes. [λ] Adultos diu comitantur. [μ] Adolescunt celeriter, decem annis crescunt. [ν] Branchias non habentes fistula spirant ; [ξ] et hoc pauci faciunt ex marinis.
[β] Plin. nat. 9, 4*
[γ] JV, Or. 90*
[δ] ?
[ε] TC?
[ζ] ?
[η] JV, Or. 90*
[θ] Plin. nat. 9, 21*
[ι] Exp. 5, 13*
[κ] Exp. 5, 13*
[λ] Arist. HA, 566 b 22-23 MS*
[μ] Arist. HA, 566 b 18-19 MS*
[ν] Arist. HA, 566 b 3-4 MS*
[ξ] Plin. nat. 9, 16*
[α] Cethe omnium piscium maximum est, ut Ysidorus dicit. [β] Quem piscem educat mare quatuor jugerum magnitudinis. [γ] Habent strictos oris meatus, unde non nisi parvos deglutit pisciculos, quos odorifero oris anhelitu devorans et ad se trahens in ventrem suum mittit. [δ] In gutture enim quandam habet pellem in modum membranae, et haec multis meatibus perforata non sinit quicquam corpulentia magnum ingredi ventrem ejus. [ε] Os vero magnum et patulum habet, et eo glutitus creditur Ionas propheta : nimirum habitaculum sufficiens tanto hospiti. [ζ] In juventute dentes nigros habet, qui utique in senectute albi fiunt. Os habet in fronte. Hi pisces aliquando haustos ita eructuant fluctus, ut nimbosa alluvie plerumque deprimant classem navigantium, sed et commotionibus et turbinibus naves mergunt. [η] Itaque cum in mari tempestas exoritur, attollunt se super fluctus. [θ] Balenae, ut dicit Plinius, gestant fetus suos quando infirmantur et invalidi sunt ; [ι] et, ut Experimentator dicit, eos, si parvi sunt, in ore recipiunt. Hoc idem facit, quando tempestatem viderit imminere ; et post tempestatem evomit eos. [κ] Quando fetus balenae propter defectum aquae impediuntur, ut matrem non sequantur, mater in ore aquam receptam instar fluvii ad fetus ejicit, ut sic terrae liberet inhaerentes. [λ] Adultos diu comitantur. [μ] Adolescunt celeriter, decem annis crescunt. [ν] Branchias non habentes fistula spirant ; [ξ] et hoc pauci faciunt ex marinis.
2. [ο] JV, Or. 90*
[π] ?
[ρ] JV, Or. 90*
[ς] ?
[σ] Bas. hex, 7, 4, 5*
[τ] Bas. hex. 7, 5, 1*
[υ] Ambr. hex. 5, 11, 32*
[ο] Quaedam cethe tam magna sunt, quod insulae videntur vel montes. [π] Ysidorus : Haec harenas aliquando sustollunt dorsis, [ρ] in quibus urgente tempestate, cum nautae inciderint terram se invenisse gaudentes, ut pausent a fluctibus, anchoras jactant velisque depositis, cum quiescere sperant, in firmitate falsa ignes accendunt ; quos, ut belua senserit, improvise ac subito commota demergitur secumque tam naves quam homines trahit in profundum. [ς] Magnus Basilius idem dicit quod Ysidorus, quod balena harenam in multa quantitate elevat super dorsum. [σ] Idem : Cethos cum videris in revertendo densissima glomeratione confertos, torrentem velocissimum putabis effluere. [τ] Spectavi hoc ego et admiratus sum Dei sapientiam. [υ] Haec monstra in Atlantico mari, ut dicit Ambrosius, infinitae magnitudinis sunt, ita ut montes putes, si ea videris, altissimis ad caelum verticibus eminere.
[π] ?
[ρ] JV, Or. 90*
[ς] ?
[σ] Bas. hex, 7, 4, 5*
[τ] Bas. hex. 7, 5, 1*
[υ] Ambr. hex. 5, 11, 32*
[ο] Quaedam cethe tam magna sunt, quod insulae videntur vel montes. [π] Ysidorus : Haec harenas aliquando sustollunt dorsis, [ρ] in quibus urgente tempestate, cum nautae inciderint terram se invenisse gaudentes, ut pausent a fluctibus, anchoras jactant velisque depositis, cum quiescere sperant, in firmitate falsa ignes accendunt ; quos, ut belua senserit, improvise ac subito commota demergitur secumque tam naves quam homines trahit in profundum. [ς] Magnus Basilius idem dicit quod Ysidorus, quod balena harenam in multa quantitate elevat super dorsum. [σ] Idem : Cethos cum videris in revertendo densissima glomeratione confertos, torrentem velocissimum putabis effluere. [τ] Spectavi hoc ego et admiratus sum Dei sapientiam. [υ] Haec monstra in Atlantico mari, ut dicit Ambrosius, infinitae magnitudinis sunt, ita ut montes putes, si ea videris, altissimis ad caelum verticibus eminere.
3. [φ] LR?
[φ] Captura cethorum talis dicitur. Cethus, postquam excedit aetatem annorum trium, coit cum balena femina. Nec mora in ipso coitu emutilatur virtute virgae genitalis, ita ut ultra coire non possit, sed intrans pelagus alti maris in tantum excrescit, ut nulla hominum arte capi possit. Infra tres annos ergo aetatis suae capi potest, et hoc, ut dicit Liber rerum, tali modo : piscatores notantes locum ubi cethus est aggregantur ibidem cum navibus multis et facto concentu tibiarum ac fistularum circa eum alliciunt insequentem : gaudet enim sonis hujusmodi. Cumque piscatores haerentem viderint juxta naves sono modulationis attonitum, praeparatum ad hoc instrumentum quoddam ad instar rastri ferreis dentibus acuminatum clam in dorsum cethi projiciunt clamque diffugiunt. Nec mora, si certum locum vulneris dederit instrumentum, fundum maris petit cethus et affricans se dorso ad terram ferrum vulneribus violenter impellit, quoadusque perfossa pinguedine vivam carnem interius penetraverit ; sicque subsecuta ferrum salsa maris aqua vulnus intrat et perimit vulneratum. Mortuus autem cethus fluitat super mare, quoadusque piscatores advertunt, cum funibus adeunt mortuum et ad litus cum magno tripudio trahunt, utpote certi tantis copiis habundare.
[φ] Captura cethorum talis dicitur. Cethus, postquam excedit aetatem annorum trium, coit cum balena femina. Nec mora in ipso coitu emutilatur virtute virgae genitalis, ita ut ultra coire non possit, sed intrans pelagus alti maris in tantum excrescit, ut nulla hominum arte capi possit. Infra tres annos ergo aetatis suae capi potest, et hoc, ut dicit Liber rerum, tali modo : piscatores notantes locum ubi cethus est aggregantur ibidem cum navibus multis et facto concentu tibiarum ac fistularum circa eum alliciunt insequentem : gaudet enim sonis hujusmodi. Cumque piscatores haerentem viderint juxta naves sono modulationis attonitum, praeparatum ad hoc instrumentum quoddam ad instar rastri ferreis dentibus acuminatum clam in dorsum cethi projiciunt clamque diffugiunt. Nec mora, si certum locum vulneris dederit instrumentum, fundum maris petit cethus et affricans se dorso ad terram ferrum vulneribus violenter impellit, quoadusque perfossa pinguedine vivam carnem interius penetraverit ; sicque subsecuta ferrum salsa maris aqua vulnus intrat et perimit vulneratum. Mortuus autem cethus fluitat super mare, quoadusque piscatores advertunt, cum funibus adeunt mortuum et ad litus cum magno tripudio trahunt, utpote certi tantis copiis habundare.