CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Thomas Cantimpratensis - Liber de Natura Rerum — Liber VI. De monstris marinis.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Thomas de Cantimpré, Thomas Cantimpratensis, Liber de natura rerum, Editio princeps secundum codices manuscriptos, H. Boese (éd.), Berlin – New York, Walter de Gruyter, 1973.

XXXVII. De nautilo.

1. [α] Plin. nat.9, 882sourcesInter praecipua autem miracula est qui vocatur nautilus, ab aliis pompilus. Supinus in summa aequorum pervenit, ita se paulatim adsubrigens, ut emissa omni per fistulam aqua velut exoneratus sentina facile naviget. Postea prima duo bracchia retorquens membranam inter illa mirae tenuitatis extendit, qua velificante in aura, ceteris subremigans bracchiis, media se cauda ut gubernaculo regit. Ita vadit alto Liburnicarum gaudens imagine, si quid pavoris interveniat, hausta se mergens aqua.
[α] Nautilus monstrum est marinum, ut dicit Plinius, praecipuum inter marina miraculum. In summa aequoris pervenit et ibi se adsubrigens3philologieBoese et Cipriani ont édité absorbens, « absorber, engloutir », qui ne fait pas sens. Nous avons donc corrigé par adsubrigens, d'après le texte de Pline. On comprend que le verbe adsurbigere, qu'on ne trouve que chez Pline, aient été mal lu ou mal compris par les lecteurs de l'Histoire naturelle. Vincent de Beauvais, repris par l'Hortus santitatis, a préféré le plus usuel subrigens., emissa per fistulam omni aqua, exoneret se sentina et facile naviget. Postea duo prima retorquens brachia, membranam inter illa mirae tenuitatis extendit, qua velificante membrana ad auras liberas ceterisque subremigans brachiis medio se cauda ut gubernaculo regit. Si qua vero intervenit pavoris molestia, hausta se aqua demergit.

Notes philologiques :

3. Boese et Cipriani ont édité absorbens, « absorber, engloutir », qui ne fait pas sens. Nous avons donc corrigé par adsubrigens, d'après le texte de Pline. On comprend que le verbe adsurbigere, qu'on ne trouve que chez Pline, aient été mal lu ou mal compris par les lecteurs de l'Histoire naturelle. Vincent de Beauvais, repris par l'Hortus santitatis, a préféré le plus usuel subrigens.

Notes de source :

2. Inter praecipua autem miracula est qui vocatur nautilus, ab aliis pompilus. Supinus in summa aequorum pervenit, ita se paulatim adsubrigens, ut emissa omni per fistulam aqua velut exoneratus sentina facile naviget. Postea prima duo bracchia retorquens membranam inter illa mirae tenuitatis extendit, qua velificante in aura, ceteris subremigans bracchiis, media se cauda ut gubernaculo regit. Ita vadit alto Liburnicarum gaudens imagine, si quid pavoris interveniat, hausta se mergens aqua.