CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Thomas Cantimpratensis - Liber de Natura Rerum — Liber VII. De piscibus marinis sive fluvialibus.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 14/10/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Thomas de Cantimpré, Thomas Cantimpratensis, Liber de natura rerum, Editio princeps secundum codices manuscriptos, H. Boese (éd.), Berlin – New York, Walter de Gruyter, 1973.p. 251-275.

LI. De margaritis.

1. [α] JV Or.901sourcesIn quibusdam conchis marinis lapides pretiosi inueniuntur dicunt enim quod nocturno tempore littus adeunt, et rore coelesti margarita concipiunt.
[β] Sol. coll.54, 242sources[…] nam si purum fuerit quod acceperint, candicant orbiculi, si turbidum, aut pallore languent aut rufo innubilantur. Ita magis de caelo quam de mari partus habent.
[γ] Sol. coll.54, 253sourcesDenique quotiens excipiunt matutini aeris semen, fit clarior margarita, quotiens vespere, fit obscurior quantoque magis hauserit, tanto magis proficit lapidum magnitudo. Si repente micaverit coruscatio, intempestivo metu conprimuntur clausaeque subita formidine vitia contrahunt abortiva ; aut enim perparvuli fiunt scrupuli aut inanes.
[δ] Sol. coll.54, 264sourcesConchis ipsis inest sensus : partus suos maculari timent cumque flagrantioribus radiis excanduit dies, ne fucentur lapides solis calore, subsidunt in profundum et se gurgitibus ab aestu vindicant. […]
[ε] Sol. coll.54, 275sourcesNumquam duo simul reperiuntur: inde unionibus nomen datum.
[ζ] Sol. coll.54, 266sources Nam candor senecta disperit et grandescentibus conchis flavescit margarita.
[η] Sol. coll.54, 277sourcesPiscantium insidias timent conchae; unde est, ut aut inter scopulos aut inter marinos canes plurimum delitescant. Gregatim natant; certus examini dux est; illa si capta sit, etiam quae evaserint in plagas revertuntur.
[θ] Sol. coll.54, 268sourcesIn aqua mollis est unio, duratur exemptus.
[ι] Sol. coll.54, 279sourcesUltra semiunciales inventos negant.
[κ] Isid. orig.12, 6, 48-4910sourcesConchae et cochleae inde vocatae sunt, quia deficiente luna cavantur, id est evacuantur.
Margaritae, ut dicit Solinus, hoc modo fiunt : [α] conchae, in quibus inveniuntur, nocturno tempore littus adeunt et rore caeli margaritas concipiunt.[β] Si purum fuerit quod acceperint, candidae gemmae sunt ; si turbidum, aut pallore languent aut ruffo obnubilantur.[γ] Denique quotiens accipiunt matutini aeris semen, fit clarior margarita ; quotiens vespere, fit obscurior ; quantoque magis hauserit rorem, tanto magis proficit lapidum magnitudo. Si conchis apertis repente nituerit choruscatio, intempestivo metu comprimuntur, clausaeque subita formidine aut abortiunt aut perpetuae gemmae efficiuntur.[δ] Talis conchis ipsis est sensus ut partus suos timeant maculari. Cum sol urentes et ferventes orbes emiserit, ne calore nimio fuscentur lapides, conchae succidunt in profundum.[ε] Duo nunquam in una concha reperiuntur, unde uniones a plerisque dicuntur.[ζ] Grandinibus descendentibus conchis lapides flavescunt.[η] Piscantium timent insidias, quapropter inter scopulos frequentius delitescunt. Gregatim natant, et quae magis inter illas experta est gregem ducit. Qua aliquando capta, aliae diffugiunt.[θ] Margarita in aquis mollis est, sed excepta durescit in lapidem.[ι] Ultra semiunciam non reperiuntur.[κ] Dicuntur autem cum luna crescere et decrescere cum viventes in concha sunt.
2. [λ] Plin. nat.9, 11311sourcesEt in candore ipso magna differentia : clarior in Rubro mari repertis, […] Summa laus coloris est exaluminatos vocari. […]
[μ] ?
[ν] Plin. nat.9, 11412sourcesHos digitis suspendere et binos ac ternos auribus feminarum gloria est.
[ξ] TC
[ο] Plin. nat.9, 11913sourcesDuo fuere maximi uniones per omne aevum ; utrumque possedit Cleopatra, Aegypti reginarum novissima, per manus orientis regum sibi traditos. Haec, cum exquisitis cotidie Antonius saginaretur epulis, superbo simul ac procaci fastu, ut regina meretrix lautitiam eius omnem apparatumque obtrectans, quaerente eo, quid adstrui magnificentiae posset, respondit una se cena centiens absumpturam.
[π] Plin. nat.9, 12014sources[…] Ergo sponsionibus factis postero die, quo iudicium agebatur, magnificam alias cenam, ne dies periret, sed cotidianam, […] Ex praecepto ministri unum tantum vas ante eam posuere aceti, […].
[ρ] Plin. nat.9, 12115sourcesGerebat auribus cum maxime singulare illud et vere unicum naturae opus. […]
[ς] Plin. nat.9, 12116sourcesCuius asperitas visque in tabem margaritas resolvit.
[σ] Plin. nat.9, 12117sources[…] detractum alterum mersit ac liquefactum obsorbuit. Iniecit alteri manum L. Plancus, iudex sponsionis eius, eum quoque parante simili modo absumere, victumque Antonium pronuntiavit omine rato […].
[τ] ?
[λ] In candore magna differentia est. Summa laus coloris est, quando sicut alumen gemmae candentes micant.[μ] Aliquae sunt quae oblongae sic formatis conchis excipiuntur.[ν] Has margaritarum gemmas digitis vel auribus suspendere binos vel ternos feminarum gloria est.[ξ] In aceto positae citius resolvuntur. Unde illud Plinii referamus.[ο] duo fuerunt permaximi uniones quos habebat Cleopatra Egypti reginarum novissima, datos sibi a regibus orientis. Igitur cum exquisitis epulis cotidie vir ejus saginaretur Antonius, regina meretrix procaci vultu cepit ejus epulis insultare, contestans se una cena sexies sextercies, hoc est centies tantum quam ille, in epulis assumpturam. Quo dicto miratus est rex.[π] Sponsionibus ergo factis, mensa apposita sedit Cleopatra allatoque coram se tantum vase cum aceto[ρ] detraxit auribus unam margaritam.[ς] Quam ut in aceto jactasset, in tabem resolutam[σ] regina absorbuit. Mox inicit alteri manum, sed Plancus judex regiae sponsionis singulare illud opus naturae perire nolens, mox devictum pronuntiavit Antonium.[τ] Hic lapis contritus et confectus secundum modum debitum contra debilitatem stomachi valet. Habet, ut dicunt, et virtutem concordiae, sanitatemque confert et mentis et corporis, mentis quidem quia castum facit gestantem.

Notes de source :

1. In quibusdam conchis marinis lapides pretiosi inueniuntur dicunt enim quod nocturno tempore littus adeunt, et rore coelesti margarita concipiunt.  | 

2. […] nam si purum fuerit quod acceperint, candicant orbiculi, si turbidum, aut pallore languent aut rufo innubilantur. Ita magis de caelo quam de mari partus habent.  | 

3. Denique quotiens excipiunt matutini aeris semen, fit clarior margarita, quotiens vespere, fit obscurior quantoque magis hauserit, tanto magis proficit lapidum magnitudo. Si repente micaverit coruscatio, intempestivo metu conprimuntur clausaeque subita formidine vitia contrahunt abortiva ; aut enim perparvuli fiunt scrupuli aut inanes.  | 

4. Conchis ipsis inest sensus : partus suos maculari timent cumque flagrantioribus radiis excanduit dies, ne fucentur lapides solis calore, subsidunt in profundum et se gurgitibus ab aestu vindicant. […]  | 

5. Numquam duo simul reperiuntur: inde unionibus nomen datum.  | 

6.  Nam candor senecta disperit et grandescentibus conchis flavescit margarita.  | 

7. Piscantium insidias timent conchae; unde est, ut aut inter scopulos aut inter marinos canes plurimum delitescant. Gregatim natant; certus examini dux est; illa si capta sit, etiam quae evaserint in plagas revertuntur. | 

8. In aqua mollis est unio, duratur exemptus.  | 

9. Ultra semiunciales inventos negant. | 

10. Conchae et cochleae inde vocatae sunt, quia deficiente luna cavantur, id est evacuantur. | 

11. Et in candore ipso magna differentia : clarior in Rubro mari repertis, […] Summa laus coloris est exaluminatos vocari. […] | 

12. Hos digitis suspendere et binos ac ternos auribus feminarum gloria est. | 

13. Duo fuere maximi uniones per omne aevum ; utrumque possedit Cleopatra, Aegypti reginarum novissima, per manus orientis regum sibi traditos. Haec, cum exquisitis cotidie Antonius saginaretur epulis, superbo simul ac procaci fastu, ut regina meretrix lautitiam eius omnem apparatumque obtrectans, quaerente eo, quid adstrui magnificentiae posset, respondit una se cena centiens absumpturam. | 

14. […] Ergo sponsionibus factis postero die, quo iudicium agebatur, magnificam alias cenam, ne dies periret, sed cotidianam, […] Ex praecepto ministri unum tantum vas ante eam posuere aceti, […]. | 

15. Gerebat auribus cum maxime singulare illud et vere unicum naturae opus. […] | 

16. Cuius asperitas visque in tabem margaritas resolvit. | 

17. […] detractum alterum mersit ac liquefactum obsorbuit. Iniecit alteri manum L. Plancus, iudex sponsionis eius, eum quoque parante simili modo absumere, victumque Antonium pronuntiavit omine rato […].