CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Capitulum C2apparatcaput 99 1536.

Verith alias verich3philologieL’orthographe de ce mot est très fluctuante, à cause de mauvaises lectures des manuscrits : venth, verith, verich., vipera et umbra

Verith alias verich, vipera et umbra (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 98, 1
[] compil.
[α] TC nat.7, 89
Isidorus4apparatisidorus non hab. VB.5philologieLa source n’est pas Isidore de Séville mais Thomas de Cantimpré. Vincent de Beauvais a supprimé toute la deuxième partie de la notice, laquelle constitue une interprétation moralisante, et il n’est pas toujours exactement fidèle au texte de Thomas de Cantimpré. Le sens est cependant repris..[α] Verich6apparatventh VB. piscis est vulgariter sic dictus. Latine vero aristosus7apparatcristosis Prüss1., quia aristis innumeris armatur caro ejus, ita ut incommode edi possit et non sine fastidio. Unde pauperum cibus est, tamquam omnium piscium esibilium vilissimus. In aquis8apparataquosis VB. dulcibus frequenter habitat, in his tamen quae9apparatqui 1491 1536. fluxu et10apparatet refluxu non hab. VBd. refluxu11apparatrefluxui Prüss1. maris amaricantur. Capitur autem sic : retia tenduntur in longum aquae vel in transversum, et ante retia super aquas instrumentum instar arcus ita ut fluitet super undas. In superiori autem ejus parte nola suspenditur. Ejus12apparatcujus VB. sonum piscis audiens gregatim adventat, tinnitum nolae stultus sequens – et hoc indicio patet13apparatpatent 1536. quia sensum habent auditus. Incidentes ergo in retia capiuntur in14apparatin non hab. VBd. multitudine magna.
2. VB SN, 17, 98, 1
[α] compil.
[β] TC nat.7, 88
Idem15apparatidem non hab. VB.16philologieLa source de Vincent de Beauvais n’est pas Isidore de Séville mais Thomas de Cantimpré. Vincent de Beauvais suit à la lettre la notice de Thomas de Cantimpré, excepté la dernière phrase (Esibilis enim valde est), qu’il supprime..[β] Vipera marina piscis est parvus, paulo plus quam cubiti unius. In capite super oculos unum cornu fert parvum, acutum et mortiferum. Eo namque quemcumque17apparatquaecunque VBd. vulnerat veneno inficit. Quod caventes piscatores, capto pisce, caput ei amputant. Reliquum vero corpus in usus18apparatusum 1536. hominum cedit.
3. VB SN, 17, 98, 2
[γ] Isid. orig.12, 6, 620sourcesA colore [nuncupantur] utumbrae, quia colore umbrae sunt.
Idem19apparatisidorus VB.. [γ] Umbra21philologieSi Ovide emploie le terme umbra pour désigner l’ombrine, en revanche Plin. nat. 32, 151, a conservé le nom grec de ce poisson (σκίαινα) translittéré en sciaena. Voir De Saint-Denis 1947, 102 et 117 ; D’Arcy Thompson 1947, 241-243. dicitur a colore eo quod coloris22apparatcoloris — umbrosi : coloris sit umbrae VB2 sit color umbrae VBd. sit umbrosi.

Notes d’apparat :

2. caput 99 1536. | 

4. isidorus non hab. VB. | 

6. venth VB. | 

7. cristosis Prüss1. | 

8. aquosis VB. | 

9. qui 1491 1536. | 

10. et refluxu non hab. VBd. | 

11. refluxui Prüss1. | 

12. cujus VB. | 

13. patent 1536. | 

14. in non hab. VBd. | 

15. idem non hab. VB. | 

17. quaecunque VBd. | 

18. usum 1536. | 

19. isidorus VB. | 

22. coloris — umbrosi : coloris sit umbrae VB2 sit color umbrae VBd.

Notes philologiques :

3. L’orthographe de ce mot est très fluctuante, à cause de mauvaises lectures des manuscrits : venth, verith, verich. | 

5. La source n’est pas Isidore de Séville mais Thomas de Cantimpré. Vincent de Beauvais a supprimé toute la deuxième partie de la notice, laquelle constitue une interprétation moralisante, et il n’est pas toujours exactement fidèle au texte de Thomas de Cantimpré. Le sens est cependant repris. | 

16. La source de Vincent de Beauvais n’est pas Isidore de Séville mais Thomas de Cantimpré. Vincent de Beauvais suit à la lettre la notice de Thomas de Cantimpré, excepté la dernière phrase (Esibilis enim valde est), qu’il supprime. | 

21. Si Ovide emploie le terme umbra pour désigner l’ombrine, en revanche Plin. nat. 32, 151, a conservé le nom grec de ce poisson (σκίαινα) translittéré en sciaena. Voir De Saint-Denis 1947, 102 et 117 ; D’Arcy Thompson 1947, 241-243.

Notes de source :

20. A colore [nuncupantur] utumbrae, quia colore umbrae sunt.