- Prohemium
- Capitulum I Abremon, achandes, accipender, albirem et alphoram
- Capitulum II Anguilla
- Capitulum III Allec
- Capitulum IIII Araneus, aries et arini
- Capitulum V Aspidochelon et aurata
- Capitulum VI Alforam
- Capitulum VII Asturam
- Capitulum VIII Aureum vellus
- Capitulum IX Arburcium, amnis, ahaniger, afferus et astralus
- Capitulum X Abydes
- Capitulum XI Ahuna
- Capitulum XII Barchora
- Capitulum XIII Borbotha, botha et brenna
- Capitulum XIIII Balaena
- Capitulum XV Babilonicus et beluae
- Capitulum XVI Cancer
- Capitulum XVII Caab et canis marinus
- Capitulum XVIII Cautius, capitatus et carpera
- Capitulum XIX Cetus
- Capitulum XX Celethy et ceruleo
- Capitulum XXI Chilon et circhos
- Capitulum XXII Conchae
- Capitulum XXIII Cochleae
- Capitulum XXIIII Conger, corez et corvus marinus
- Capitulum XXV Cocodrillus
- Capitulum XXVI Draco marinus
- Capitulum XXVII Delphin
- Capitulum XXVIII Dentrix et dies
- Capitulum XXIX Erachoides, exochinus et ericius
- Capitulum XXX Elcus et exposita
- Capitulum XXXI Eceola
- Capitulum XXXII Equus marinus, equonilus et equus fluminis
- Capitulum XXXIII Effimerion et escarus
- Capitulum XXXIIII Escinus
- Capitulum XXXV Eriox vel erox
- Capitulum XXXVI Ethenay vel echyni
- Capitulum XXXVII Ezox
- Capitulum XXXVIII Felchus, foca et galata
- Capitulum XXXIX Fastaleon, fastem et ficis
- Capitulum XL Gardus, gladius et glaucus
- Capitulum XLI Gobius et granus
- Capitulum XLII Gamanem et gonger
- Capitulum XLIII Hamius et hyrundo
- Capitulum XLIIII Icinus marinus
- Capitulum XLV Kalaoz, karkora et kilok
- Capitulum XLVI Karabo et kylon
- Capitulum XLVII Koky
- Capitulum XLVIII Leo marinus
- Capitulum XLIX Lepus marinus
- Capitulum L Leviathan et ludolachra
- Capitulum LI Loligo
- Capitulum LII Locusta marina
- Capitulum LIII Lucius
- Capitulum LIIII Lupus marinus
- Capitulum LV Megar, milagus et milvus
- Capitulum LVI Mugilus
- Capitulum LVII Mus marinus, musculus et mustela
- Capitulum LVIII Murix
- Capitulum LIX Murena
- Capitulum LX Multipes
- Capitulum LXI Mulus vel mullus
- Capitulum LXII Monachus marinus et monoceron
- Capitulum LXIII Narcos, nautilos et nubes
- Capitulum LXIIII Nereides et orcha
- Capitulum LXV Orbis
- Capitulum LXVI Ostrea
- Capitulum LXVII Pagrus, pavus, pecten et perca
- Capitulum LXVIII Platanistae et perna
- Capitulum LXIX Pistris
- Capitulum LXX Pinna et plais
- Capitulum LXXI Porcus marinus
- Capitulum LXXII Polippus
- Capitulum LXXIII Pungitivus
- Capitulum LXXIIII Purpura
- Capitulum LXXV Rayte et raha
- Capitulum LXXVI Rana marina
- Capitulum LXXVII Rumbus
- Capitulum LXXVIII Rubus et ryachae
- Capitulum LXXIX Salmo et salpa
- Capitulum LXXX Sparus et staurus
- Capitulum LXXXI Sepia
- Capitulum LXXXII Serra et scilla
- Capitulum LXXXIII Sirena
- Capitulum LXXXIIII Spinachia et squatina
- Capitulum LXXXV Solaris et solea
- Capitulum LXXXVI Scolopendra et scorpio
- Capitulum LXXXVII Spongia, scuamis et scinti
- Capitulum LXXXVIII Stoncus sive stincus
- Capitulum LXXXIX Sturio
- Capitulum XC Stella
- Capitulum XCI Sfungia
- Capitulum XCII Teucha, titimallus et torpedo
- Capitulum XCIII Trebius et tructa
- Capitulum XCIIII Testeum
- Capitulum XCV Testudo
- Capitulum XCVI Tigruis et trittae
- Capitulum XCVII Thynnus
- Capitulum XCVIII Tortuca
- Capitulum XCIX Vacca et vitulus marinus
- Capitulum C Verith alias verich, vipera et umbra
- Capitulum CI Vergiliales
- Capitulum CII Uranoscopus, urtica et vulpes marinae
- Capitulum CIII Ypotamus
- Capitulum CIIII Zedrosus, zidrach et ziphius
- Capitulum CV Zitiron
- Capitulum CVI Zyfius
- Ichtya
- Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV
- Capitulum VII
Source de référence : Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard , Brigitte Gauvin , Marie-Agnès Lucas-Avenel , Presses universitaires de Caen, Caen, 2013consultable en ligne
Capitulum VIIacaput 6 1536.
Asturam
Asturam (Épernay, BM, Inc. 3017)
1. [α] AM, DA, 24, 5 (9)
Albertus in libro De naturis animalium. [α] Asturambastaraz AM. piscis est qui tempore veris et autumni in spumis pluvialibus generatur et in eis ebullit sicut vermiscvermes AM. ex stercoribus animalium. Dicitur etiam ex luto generari. Hic piscis, impatiens claritatis solis, fugit ad umbras arborum quas in aquas projiciunt. Calorem tamen diligunt et habentdhunc quaerentes AM.a’L’observation d’Albert le Grand était formulée avec logique : « ils aiment la chaleur, et ils vont la chercher en remontant du fond à la rive ». Avec l’omission de quaerentes, qui a entraîné vraisemblablement la transformation de hunc, devenu aberrant, en habent, l’Hortus sanitatis continue d’offrir un texte lisible, mais décousu (la traduction de Vérard a fait l’économie de habent, jugé sans doute redondant et peu explicite, sans apporter plus de liant au raisonnement : « néanmoins il aime la chaleur. Il nage du parfond à la rive »). ; deea AM. profundo ad ripam natant. Tempore siccitatis nonfnon non hab. AM. abundantb’L’absence de négation devant le premier habundant dans le texte d’Albert le Grand, tel qu’il est édité par Stadler, semble presque relever d’un non-sens que Kitchell & Resnick 1999, 1661, peinent à justifier : l’asturaz serait abondant et quand il fait sec et quand il fait chaud et humide. En revanche, la citation telle qu’elle figure dans l’Hortus sanitatis est parfaitement cohérente et conforme à l’observation transmise par Aristote., sed quando multae sunt pluviae et calidae, abundant.
Albertus in libro De naturis animalium. [α] Asturambastaraz AM. piscis est qui tempore veris et autumni in spumis pluvialibus generatur et in eis ebullit sicut vermiscvermes AM. ex stercoribus animalium. Dicitur etiam ex luto generari. Hic piscis, impatiens claritatis solis, fugit ad umbras arborum quas in aquas projiciunt. Calorem tamen diligunt et habentdhunc quaerentes AM.a’L’observation d’Albert le Grand était formulée avec logique : « ils aiment la chaleur, et ils vont la chercher en remontant du fond à la rive ». Avec l’omission de quaerentes, qui a entraîné vraisemblablement la transformation de hunc, devenu aberrant, en habent, l’Hortus sanitatis continue d’offrir un texte lisible, mais décousu (la traduction de Vérard a fait l’économie de habent, jugé sans doute redondant et peu explicite, sans apporter plus de liant au raisonnement : « néanmoins il aime la chaleur. Il nage du parfond à la rive »). ; deea AM. profundo ad ripam natant. Tempore siccitatis nonfnon non hab. AM. abundantb’L’absence de négation devant le premier habundant dans le texte d’Albert le Grand, tel qu’il est édité par Stadler, semble presque relever d’un non-sens que Kitchell & Resnick 1999, 1661, peinent à justifier : l’asturaz serait abondant et quand il fait sec et quand il fait chaud et humide. En revanche, la citation telle qu’elle figure dans l’Hortus sanitatis est parfaitement cohérente et conforme à l’observation transmise par Aristote., sed quando multae sunt pluviae et calidae, abundant.