Source de référence : Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, CatherineJacquemard, BrigitteGauvin, Marie-AgnèsLucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013consultable en ligne
Araneusbaraneos Prüss1 aranea 1536.a’La forme araneus serait la plus ancienne. Dès l’Antiquité, Servius indiquait à propos de l’emploi d’araneus par Virgile (Serv. georg. lib. 4, comm. ad versum 247) que les Anciens appelaient le même animal en utilisant le genre masculin : Sciendum maiores animal ipsum masculino genere appellasse. La notice du TLL indique que l’emploi d’aranea n’est pas antérieur en poésie à Catulle et en prose à Fronton (IIe s. apr. J.-C.)., aries et arini
Araneus, aries et arini (Épernay, BM, Inc. 3017)
1. VB, SN, 17, 32, 2 [α] Avic. canon, 4, 6, 5, 26*Aranea marina. Videtur quod sint dispositiones eius propinquae dispositionibus scorpionis marini. Avicenna. [α] Aranea marina. Videtur quod dispositiones ejus propinquaecpropinqua 1491. sint dispositionibus scorpionis.
2. VB, SN, 17, 32, 1 [β] Isid. orig. 12, 6, 18*Aranea genus piscis, dictus quod aere feriat ; habet enim stimulos e quibus percutit. Isidorus. [β] Aranea genus est piscis, dictum eo quod aure feriat. Habet tantumdenim VB. in ea stimulos quibus percutit proximantes.
3. VB, SN, 17, 32, 3 [γ] Plin. nat. 9, 155*Aeque pestiferum animal araneus, spinae in dorso aculeo noxius. Plinius libro IX. [γ] Aculeoearaneus ante aculeo hab. VB. spinae in dorso obnoxiusfabnoxius 1491 Prüss1 noxius 1536. est ac venenosus.
4. VB, SN, 17, 32, 3 [γ] compil. [δ] Plin. nat. 9, 145*Grassatur aries ut latro et nunc grandiorum nauium in salo stantium occultatus umbra, si quem nandi uoluptas inuitet, expectat, nunc elato extra aquam capite piscantium cumbas speculatur occultusque adnatans mergit. Pliniusgplinius — eodem non hab. VB. in eodem. [δ] Aries est piscishspicis VBd. qui grassaturicrassatur VBd. ut latro : nunc grandijgrandiorum VB. navium in salo stantium occultatus umbrab’Le texte de Plin. nat. 9, 145 : grandiorum nauium, « à l’ombre des grands bateaux », a été corrompu pour aboutir à l’unité sémantique plus improbable grandi umbra, « dans l’ombre vaste »., si quem nandi voluptas invitet expectat, nunc elato extra aquam capite piscantium cymbas speculatur, occultatusquekoccultusque VB. adnatans mergit.
5. VB, SN, 17, 32, 4 [ε] AS, 4, 5, 31a*Homo quando vidit piscem harym, inebriat et movet eum ad rixas et contentiones. Postquam comederit, placatur ira eius (Esculape cité d’après Arnold de Saxe). Esculapiusc’L’ouvrage mis sous le nom d’Esculape auquel il est ici fait référence ne nous est parvenu qu’à travers des citations ; il fait partie des textes zoologiques qui accompagnent régulièrement dans les encyclopédies médiévales les références au De animalibus de Iorach et dont aucun texte complet n’a pu être retrouvé à ce jour : le Liber de sensibus de Belbetus, le Liber Romanorum de Pythagoras, le De naturalibus de Zeno, le De venenis d’Alchildius, le De membris ou De virtutibus membrorum d’Esculape. On peut alors supposer que les encyclopédistes latins du XIIIe siècle ont vraisemblablement eu accès à cette documentation médico-magique par l’intermédiaire d’un recueil de citations déjà constitué et qui aurait été sans doute compilé dans le milieu médical salernitain. in libro De animalibus. [ε] Arinilarimi VB. sivemsive — piscis non hab. VBd.harininharimi VB2. piscis, cum homo viderit eum, inebriat et movet eum ad rixas et contentiones. Postquam vero comederit, placatur ira ejus.
Operationes
6. VB, SN, 17, 32, 2 [ζ] Avic. canon, 4, 6, 5, 28*Summa curationis reptilium marinorum venenosorum. Dixerunt omnes ut curentur cum tyriacis et cum eis quibus curatur venenum frigidum et cum medicis rutelarum et tyriaca earum. A. d’L’auteur de l’Hortus sanitatis a fait disparaître de son montage de citations la référence à Avicenne bien présente dans sa source Vincent de Beauvais.[ζ] Araneaeoaranea 1491 Prüss1 huius VB. itaque morsus ceterorumque reptilium marinorum venenosorum dixerunt curandos esse cum theriacisptyriacis 1491 Prüss1 1536 thiriacis VB2. quibus curatur venenum frigidum et cum medicinis rutelarum et theriacaqthyriaca VB2. eorumrearum VB..