Source de référence : Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, CatherineJacquemard, BrigitteGauvin, Marie-AgnèsLucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013consultable en ligne
1. [α] AM, DA, 24, 22 (13) Albertus in libro De naturis animalium. [α] Babilonici pisces sunt, ut dicit Theofrastusa’La description de ces poissons, commune, à quelques variantes près, à Thomas de Cantimpré (TC 7, 18) et Albert le Grand (AM 24, 22 (13)), trouve sa source directe dans Plin. nat. 9, 175 : Piscium genera etiamnum a Theophrasto mira produntur. Circa Babylonis rigua decedentibus fluuiis in cauernis aquas habentibus remanere quosdam, inde exire ad pabula pinnulis gradientes crebro caudae motu, contraque uenantes refugere in suas cauernas et in his obuersos stare ; capita eorum esse ranae marinae similia, reliquas partes gobionum, branchias ut ceteris piscibus. Le passage de Théophraste (Theoph. frgm 171, 2) auquel Pline a puisé a été conservé (voir Stadler 1920, 1522)., circa Babiloniam existentes in locis ubi dulces aquae in cavernisdcavernis correximus ex Plin. : cavernosis maris AM cinorosis 1491 Prüss1 1536. recipiuntur ex fluviis incidentibus. Inde enim egrediuntur pisces ad pastum. Capita ad modum ranarum magnarumemarinarum AM., reliquas partes corporis ad modum ragiaefrubiae AM. habentes, branchosgbranchos om. 1491 Prüss1 1536. similes piscibus aliis, pinnulis gradientes et crebrohcerebro 1491 Prüss1. motu caudae.
2. [β] AM, DA, 24, 18 (11) [γ] compil. [δ] AM, DA, 24, 18 (11) Pliniusb’L’auteur de l’Hortus sanitatis reprend Albert le Grand, mais il supprime l’incise ut dicit Plinius présente dans le texte de celui-ci et la remplace par un marqueur sans référence précise à l’œuvre, contrairement à l’habitude. Or le marqueur est faux, car Albert le Grand réécrit le texte de Plin. nat. 9, 4-5 : Plurima autem et maxima animalia in Indico mari […]. Sed in mari beluae circa solstitia maxime uisuntur. Tunc illic ruont turbines, tunc imbres, tunc deiectae montium iugis procellae ab imo uertunt maria pulsatasque ex profundo beluas cum fluctibus uoluunt tanta, ut alias thynnorum, multitudine ut Magni Alexandri classis haud alio modo quam hostium acie obuia contrarium agmen aduersa fronte derexerit ; aliter sparsis non erat euadere.. [β] Beluaeipost beluae hab. ut dicit Plinius AM. in Orientali mari sunt. [γ] Etjet — sunt non hab. AM.beluae sunt [δ] animaliakante animalia hab. quaedam AM. marina adeo magna et importuna quod procellas excitant de profundo et pericula navibus inducuntlinducant 1491 Prüss1 1536., ita quod naves Alexandrimalexander 1491. ad pericula deduxerunt.