CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Capitulum XVII2apparatcaput 16 1536.

Caab et3apparatet om. 1536. canis marinus

Caab et canis marinus (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 103, 1
[] compil.
[α] TC nat.6, 9
Isidorus4apparatisidorus non hab. VB.5philologieMarqueur erroné. La notice de Vincent de Beauvais ne comporte pas de marqueur introducteur, le chapitre précédent se concluant sur une citation de Thomas de Cantimpré : comme déjà à plusieurs reprises, le compilateur de l’Hortus sanitatis a attribué le passage à Isidore de Séville sans s’imposer de vérifier l’exactitude de cette assertion. Vincent de Beauvais suit ici de très près Thomas de Cantimpré.. [α] Caab est animal marinum6apparatmarinus 1536. habens pedes parvos respectu sui corporis, quod utique magnum est. Sunt autem pedibus vaccae similes. Horum unus longus est, cartilaginosus, osse carens ; quo utitur loco manus in omnibus. Per ipsum enim eradicat quod vult et7apparatpost et hab. per 1491 Prüss1 1536. cibaria per eum accipit8apparataccipitur 1491 Prüss1. eaque ori suo reddit. Et cum natat in aqua, spirat in ea. Sed spirando anhelitu suo aquam in corpus suum attrahit9apparattrahit VBd.. Qua cum repletus fuerit, ad aerem recurrens eam rejicit et sic respirat.
2. VB SN, 17, 103, 1
[α] compil.
[β] TC nat.6, 13
Idem10apparat idem non hab. VB.11philologieVincent de Beauvais suit de près Thomas de Cantimpré.. [β] Canis12apparatpost canis add. marinus 1536. est marina13apparatmarina del. 1536. belua terribilis et hostilis omni animanti, quod ejus verberibus caedit. Robustissimos14apparatrobustissimos… bronchos (bronchos correximus : branchos 1491 Prüss1 1536 VB2 )… formatos : robustissimas… branchias… formatas VBd. habet bronchos clavorum modo formatos. Hi venantur per mare greges piscium instar canum in terra feras venantium, excepto quod latrare nequeunt ; sed pro latratu afflatum horribilem habent. Insequentes ergo piscium greges ad loca angusta coartant15apparatcoarctant VBd., et sic in coartatos16apparatcoarctatos VBd. crudeli morte grassantur. Piscatores vero, loca notantes in quibus absconditi pisces a fuga latebant, retibus capiunt circumclusos. Hae vero beluae difficulter multis tridentibus confici possunt.
3. VB SN, 17, 103, 2
[γ] Isid. orig.12, 6, 518sourcesNomina instituta sunt […] ex moribus terrestrium, ut canes in mari a terrenis canibus nuncupati, quod mordeant.
Item17apparatisidorus VB.. [γ] Canis marinus a similitudine morum canis terrestris dicitur, eo scilicet quod mordeat.

Operationes

4. VB SN, 17, 103, 3
[δ] Avic. canon, 4, 6, 2, 1420sourcesDixerunt quidam si comederit homo de felle canis aquae, quantitatem lentis unius, interficit post hebdomadam. Cura. Detur in potu butyrum coctum vaccinum cum gentiana Romana et cinamomo et iterum coagulum leporis et iungatur cum oleo aromatico et subtiliet regimen.
[ε] compil.
[ζ] Avic. canon, 4, 6, 2, 14
Avicenna19philologieComme chez Vincent de Beauvais, la citation d’Avicenne est lacunaire dans l’Hortus sanitatis, et la phrase commençant par et iterum coagulum est incomplète. Nous traduisons cependant le texte tel qu’il est.. [δ] Fel [ε] canis21apparatcanis — vel non hab. VB. marini vel [ζ] canis aquae dixerunt esse venenum. De quo si quis comederit quantitatem lentis unius, interfit22apparatinterficit 1491 Prüss1 1536 VB. post hebdomadam23apparathebdomodam 1536 ebdomedam VB2.. Sed cura ejus est ut bibatur butyrum coctum vaccinum cum gentiana Romana et cinnamomo et iterum coagulum leporis.

Notes d’apparat :

2. caput 16 1536. | 

3. et om. 1536. | 

4. isidorus non hab. VB. | 

6. marinus 1536. | 

7. post et hab. per 1491 Prüss1 1536. | 

8. accipitur 1491 Prüss1. | 

9. trahit VBd. | 

10.  idem non hab. VB. | 

12. post canis add. marinus 1536. | 

13. marina del. 1536. | 

14. robustissimos… bronchos (bronchos correximus : branchos 1491 Prüss1 1536 VB2 )… formatos : robustissimas… branchias… formatas VBd. | 

15. coarctant VBd. | 

16. coarctatos VBd. | 

17. isidorus VB. | 

21. canis — vel non hab. VB. | 

22. interficit 1491 Prüss1 1536 VB. | 

23. hebdomodam 1536 ebdomedam VB2.

Notes philologiques :

5. Marqueur erroné. La notice de Vincent de Beauvais ne comporte pas de marqueur introducteur, le chapitre précédent se concluant sur une citation de Thomas de Cantimpré : comme déjà à plusieurs reprises, le compilateur de l’Hortus sanitatis a attribué le passage à Isidore de Séville sans s’imposer de vérifier l’exactitude de cette assertion. Vincent de Beauvais suit ici de très près Thomas de Cantimpré. | 

11. Vincent de Beauvais suit de près Thomas de Cantimpré. | 

19. Comme chez Vincent de Beauvais, la citation d’Avicenne est lacunaire dans l’Hortus sanitatis, et la phrase commençant par et iterum coagulum est incomplète. Nous traduisons cependant le texte tel qu’il est.

Notes de source :

18. Nomina instituta sunt […] ex moribus terrestrium, ut canes in mari a terrenis canibus nuncupati, quod mordeant. | 

20. Dixerunt quidam si comederit homo de felle canis aquae, quantitatem lentis unius, interficit post hebdomadam. Cura. Detur in potu butyrum coctum vaccinum cum gentiana Romana et cinamomo et iterum coagulum leporis et iungatur cum oleo aromatico et subtiliet regimen.