CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Capitulum XXXVII2apparatcaput 35 1536.

Ezox

Ezox (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 53, 2
[α] TC nat.7, 32
Ex Libro de naturis rerum3philologieVincent de Beauvais suit de très près Thomas de Cantimpré. Albert le Grand consacre à ce poisson deux chapitres différents, intitulés Ezox (AM 24, 49 (32)) et Huso (AM 24, 49a (32)), tandis que Thomas de Cantimpré ne fait qu’un seul chapitre, intitulé De ezoce, en indiquant cependant dans son texte que huso est un autre nom de l’ezox. Vincent de Beauvais, lui, imite Thomas de Cantimpré et maintient un seul chapitre intitulé De exoceto. L’Hortus sanitatis, quant à lui, traite à nouveau l’animal en deux chapitres : le chapitre Eriox reprend le texte d’Albert le Grand, Ezox celui de Thomas de Cantimpré.. [α] Ezox4apparatexox VBd ut semper. est piscis Danubii maximus, ita ut vix in biga trahi possit ab equis quattuor aut tribus5apparatquattuor aut tribus : tribus aut quatuor transt. 1536.. Unum habet intestinum, ossa pauca et parva in corpore, cartilaginosa potius quam solida, sed in capite multa fertur6apparatmulta fertur : fertur multa transt. 1536. habere ossa. Carnes vero fertur habere dulcissimas gustu7philologieL’édition de Prüss1 donne un point après dulcissimas, et 1536 une virgule. Pour le sens, il nous a paru préférable d’associer dulcissimas à gustu et simillimas à specie, ce qui respecte le chiasme. vel specie carnibus porci simillimas. Per omne corpus lenis est nec aliquid asperitatis in corpore vel in moribus8apparatinterioribus 1491 Prüss1 1536. habet. Sed est mitissimus ac timorosus, quippe qui nec a minimo pisciculo se defendere potest, sed statim agitatur ad fugam. Huic9apparathinc 1536. sturio libentissime jocandi gratia se affricat. Quem ezox statim ut sentit, ad10apparata VB. latibula fugit quae sibi solet ad tutamen in litoribus effodere. Sed quandoque sturio importunus ejicit latitantem sequiturque fugientem, et quia magni sunt ambo nec etiam in validissimis aquis latere possunt, discurrendo et ante se aquas agitando, saepe simul a piscantibus capiuntur. Piscis iste captus vino fortissimo vel lacte potatur, quia vino inebriatus vivere potest pluribus11apparatplurimis VBd. diebus, et hoc12apparatet hoc om. 1536. ut ad remotas terras cibi gratia deferatur. Bibit autem vini sextaria quattuor antequam inebrietur.

Notes d’apparat :

2. caput 35 1536. | 

4. exox VBd ut semper. | 

5. quattuor aut tribus : tribus aut quatuor transt. 1536. | 

6. multa fertur : fertur multa transt. 1536. | 

8. interioribus 1491 Prüss1 1536. | 

9. hinc 1536. | 

10. a VB. | 

11. plurimis VBd. | 

12. et hoc om. 1536.

Notes philologiques :

3. Vincent de Beauvais suit de très près Thomas de Cantimpré. Albert le Grand consacre à ce poisson deux chapitres différents, intitulés Ezox (AM 24, 49 (32)) et Huso (AM 24, 49a (32)), tandis que Thomas de Cantimpré ne fait qu’un seul chapitre, intitulé De ezoce, en indiquant cependant dans son texte que huso est un autre nom de l’ezox. Vincent de Beauvais, lui, imite Thomas de Cantimpré et maintient un seul chapitre intitulé De exoceto. L’Hortus sanitatis, quant à lui, traite à nouveau l’animal en deux chapitres : le chapitre Eriox reprend le texte d’Albert le Grand, Ezox celui de Thomas de Cantimpré. | 

7. L’édition de Prüss1 donne un point après dulcissimas, et 1536 une virgule. Pour le sens, il nous a paru préférable d’associer dulcissimas à gustu et simillimas à specie, ce qui respecte le chiasme.