CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Capitulum LX2apparatcaput 60 1536.

Multipes

Multipes (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 68, 1
[α] TC nat.7, 53, 1-11
[β] TC nat.7, 53, 14-22
Ex Libro de naturis rerum3philologieVincent de Beauvais résume et modifie très légèrement le texte de Thomas de Cantimpré, en supprimant notamment l’indication des deux marqueurs, à savoir Pline et Basile.. [α] Multipes piscis marinus est ; a re nomen habet : huic pedes a latere procedunt. In hieme coit et inter ceteros pisces sibi nidum ex surculis construit. Per duos menses ovat, et hoc unum ovum tantum ad instar nucis parvum. Femina per quadraginta noctes sedet et ovum a se editum fovet, ex quo fiunt pisces innumerabiles. Quod si non esset, multum eorum genus decresceret, quia se ipsos invicem consumunt et multae comestionis sunt. [β] Multipes astutia magis quam4apparatmagis quam : magisque VBd. fortitudine vincit karabo5apparatcharabon VBd., monstrum marinum quod validum est ac robustum. Cujus victoriae signum est : nam dum6apparatdum om. 1491 Prüss1 1536. simul capti in reti reperiuntur, karabo7apparatcharabos VBd. frequenter mortuus invenitur aut letaliter vulneratus8philologiePline (Plin. nat. 9, 185) rapporte la terreur qu’inspire la pieuvre à la langouste (locusta), sans préciser que celle-ci est trouvée morte quand elle est prise avec la pieuvre dans le filet. Ce détail se trouve, en revanche, dans Arist. HA 590 b 13-15 MS : Multipes autem vincit karabo et comedit ipsum. Et propter hoc [si] supervenerint ambo in unum rethe, invenitur mortuum karabo propter eius comitatum.. Est etiam quoddam genus multipedis naturaliter astutum, quod in aquae9apparataquae — natat : aquae supernatat 1491 aqua supernatat Prüss1 1536. superficie natat et dorsi testam ad solem ponit, ut desiccetur ac durior fiat, sic ut salsas maris aquas et adversa scopulorum pati valeat.
2. VB SN, 17, 68, 2
[γ] VB SN, 17, 68, 2
Actor. [γ] Multipes ipse est polippus10philologiePour désigner la pieuvre, Pline n’emploie en effet que le terme polypus et jamais celui de multipes., juxta Plinium, de quo plenius inferius dicetur11apparatinferius dicetur : dicetur inferius ubi de monstris agetur VB..

Notes d’apparat :

2. caput 60 1536. | 

4. magis quam : magisque VBd. | 

5. charabon VBd. | 

6. dum om. 1491 Prüss1 1536. | 

7. charabos VBd. | 

9. aquae — natat : aquae supernatat 1491 aqua supernatat Prüss1 1536. | 

11. inferius dicetur : dicetur inferius ubi de monstris agetur VB.

Notes philologiques :

3. Vincent de Beauvais résume et modifie très légèrement le texte de Thomas de Cantimpré, en supprimant notamment l’indication des deux marqueurs, à savoir Pline et Basile. | 

8. Pline (Plin. nat. 9, 185) rapporte la terreur qu’inspire la pieuvre à la langouste (locusta), sans préciser que celle-ci est trouvée morte quand elle est prise avec la pieuvre dans le filet. Ce détail se trouve, en revanche, dans Arist. HA 590 b 13-15 MS : Multipes autem vincit karabo et comedit ipsum. Et propter hoc [si] supervenerint ambo in unum rethe, invenitur mortuum karabo propter eius comitatum. | 

10. Pour désigner la pieuvre, Pline n’emploie en effet que le terme polypus et jamais celui de multipes.