CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Capitulum LXXXIIII2apparatcaput 83 1536.

Spinachia et squatina

Spinachia et squatina (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 94, 1
[α] TC ?
Ex Libro de naturis rerum3philologieThomas de Cantimpré ne dit rien de la spinachia. Nous n’avons pas identifié la source de Vincent de Beauvais.. [α] Spinachia corpore quidem est pusilla, sed utilissime undique spinis extantibus munita4apparatminuta VB., a morsu cujuslibet alterius piscis est tutissima5apparatacutissima 1491 Prüss1..
2. VB SN, 17, 94, 2
[β] Isid. orig.12, 6, 376sourcesSquatus dictus quos sit squamis acutus. Vnde et eius cute lignum politur.
Isidorus. [β] Squatinus7apparatsquatina 1536 squatus VB.8philologieLe nom masculin squatinus est une singularité de 1491 et de Prüss1 : Vincent de Beauvais avait conservé le nom squatus donné par Isidore de Séville, et qui, selon De Saint-Denis 1947, 108 (citant Plin. nat. 9, 162 ; Plin. nat. 32, 150), désigne le même poisson que son diminutif féminin squatina, adopté par 1536. dictus9apparatdicta 1536. eo quod squamis sit acutus10apparatacuta 1536.. Unde et ejus cute lignum politur11philologieVoir aussi Plin. nat. 9, 40 : […] squatina, qua lignum et ebora poliuntur..
3. VB SN, 17, 94, 3
[γ] Plin. nat.9, 7812sourcesPlanorum piscium alterum est genus quod pro spina cartilaginem habet, ut raiae, pastinacae, squatinae […]. Omnia autem carniuora sunt talia et supina uescuntur.
[δ] Plin. nat.9, 16114sourcesPiscium diuersa genera non coeunt praeter squatinam et raiam, ex quibus nascitur priore parte raiae similis, et nomen ex utroque conpositum apud Graecos trahit.
[ε] Plin. nat.9, 16219sources[…] [piscibus] squatina [parit] bis sola, autumno, occasu Vergiliarum.
[ζ] Plin. nat.9, 16521sourcesTorpedo octogenos fetus habens invenitur eaque intra se parit ova praemollia in alium locum uteri transferens atque ibi excludens. Simili modo omnia quae cartilaginea appellavimus. Ita fit ut sola piscium et animal pariant et ova concipiant.
Plinius libro undecimo. [γ] Squatina est ex13apparatest ex : ex 1536 est Prüss1. piscium genere qui pro spina cartilaginem habent. Omniaque talia carnosiora sunt, et supina vescuntur. [δ] Diversa piscium genera non coeunt insimul15apparatinsimul om. 1536. praeter squatinam et ranam16apparatraiam 1536.. Ex quibus nascitur piscis parte priori ranae17apparatraiae 1536. similis. Et nomen ex utroque compositum apud Graecos trahit18philologieVoir aussi Arist. HA 566 a 27.. [ε] Piscium quidam ter in anno pariunt, quidam bis, vere et autumno ; ex planis sola squatina bis, autumno occasuque Vergiliarum20philologieVoir encore Arist. HA 543 a 14.. [ζ] Squatina vero intra se parit ova praemollia in alium locum uteri transferens ibique excludens. Simili modo et omnia quae appellavimus cartilaginea. Ita fit ut sola piscium et animal pariant et ova concipiant.
4. VB SN, 17, 94, 4
[η] TC nat.7, 76
Ex Libro de naturis rerum22philologieLe texte de Vincent de Beauvais reprend pour le sens celui de Thomas de Cantimpré.. [η] Squatina piscis est in mari quinque cubitos habens longitudinis et caudam pedalem. Hic absconditus in limo pisces corripit subito. Cutem tam asperam habet ut ex ea lignum et ebora poliantur. Pilus ipsius cutis brevis et niger est. Hunc adeo durum natura creavit ut ferri vel chalybis23apparatcalibis 1491 Prüss1 1536 VB2. acumine vix incidi24apparatinscidi VBd. possit.

Notes d’apparat :

2. caput 83 1536. | 

4. minuta VB. | 

5. acutissima 1491 Prüss1. | 

7. squatina 1536 squatus VB. | 

9. dicta 1536. | 

10. acuta 1536. | 

13. est ex : ex 1536 est Prüss1. | 

15. insimul om. 1536. | 

16. raiam 1536. | 

17. raiae 1536. | 

23. calibis 1491 Prüss1 1536 VB2. | 

24. inscidi VBd.

Notes philologiques :

3. Thomas de Cantimpré ne dit rien de la spinachia. Nous n’avons pas identifié la source de Vincent de Beauvais. | 

8. Le nom masculin squatinus est une singularité de 1491 et de Prüss1 : Vincent de Beauvais avait conservé le nom squatus donné par Isidore de Séville, et qui, selon De Saint-Denis 1947, 108 (citant Plin. nat. 9, 162 ; Plin. nat. 32, 150), désigne le même poisson que son diminutif féminin squatina, adopté par 1536. | 

11. Voir aussi Plin. nat. 9, 40 : […] squatina, qua lignum et ebora poliuntur. | 

18. Voir aussi Arist. HA 566 a 27. | 

20. Voir encore Arist. HA 543 a 14. | 

22. Le texte de Vincent de Beauvais reprend pour le sens celui de Thomas de Cantimpré.

Notes de source :

6. Squatus dictus quos sit squamis acutus. Vnde et eius cute lignum politur. | 

12. Planorum piscium alterum est genus quod pro spina cartilaginem habet, ut raiae, pastinacae, squatinae […]. Omnia autem carniuora sunt talia et supina uescuntur. | 

14. Piscium diuersa genera non coeunt praeter squatinam et raiam, ex quibus nascitur priore parte raiae similis, et nomen ex utroque conpositum apud Graecos trahit. | 

19. […] [piscibus] squatina [parit] bis sola, autumno, occasu Vergiliarum. | 

21. Torpedo octogenos fetus habens invenitur eaque intra se parit ova praemollia in alium locum uteri transferens atque ibi excludens. Simili modo omnia quae cartilaginea appellavimus. Ita fit ut sola piscium et animal pariant et ova concipiant.