CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Capitulum XCVII2apparatcaput 96 1536.

Thynnus

Thynnus (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 132, 1
[α] TC nat.6, 50
Ex Libro de naturis rerum4philologieLe texte de Vincent de Beauvais suit assez fidèlement celui de Thomas de Cantimpré (TC 6, 50, 1-3), sans mentionner le nom de Solin, source de ce dernier.. [α] Thynnus5apparatthinnus VB2 ut semper. est monstrum marinum caudam6apparatcaudam om. 1536. habens duorum latitudinis cubitorum. In mari fetificat tantum, sed in terram7apparatterra 1536. exit ad pastum.
2. VB SN, 17, 132, 1
[β] TC nat.6, 50
[γ] compil.
Plinius8philologieVincent de Beauvais, recopié par l’auteur de l’Hortus sanitatis, n’a pas tiré ce passage directement de Pline, mais il l’a emprunté à Thomas de Cantimpré (TC 6, 50, 5-8), qu’il a suivi fidèlement. En revanche, Thomas de Cantimpré avait pris ses informations à Pline. Voir Plin. nat. 9, 51 : Idem saepe nauigia uelis euntia comitantes mira quadam dulcedine per aliquot horarum spatia et passuum milia a gubernaculis spectantur, ne tridente quidem in eos saepius iacto territi ; Plin. nat. 9, 53 : Reliquo tempore hiberno latent in gurgitibus imis, nisi tepore aliquo euocati aut pleniluniis. Pinguescunt et in tantum, ut dehiscant. Vita longissima iis bienni.. [β] Thynnus9apparatplinius thynnus : hic autem (autem non hab. VBd) juxta plinium VB. naves ob curiositatem videndi vela vento agitari persequitur et eo stupore in tantum afficitur ut, etiam tridente in eum jacto, terrore non moveatur. Hiberno tempore latet gurgitibus. Pinguescit in tantum ut vita longissima per triennium sit. [γ] Et10apparatet — demonstravi non hab. VB. habet quasi eamdem naturam cum tygrio11apparattygri 1536., de quo in praecedenti capitulo demonstravi12apparatdemonstravi om. 1536..

Operationes

3. VB SN, 17, 133, 1
[δ] Diosc. 636 GV14sourcesTunnus salsus si comestus plurimum fuerit morsus uipere mitigat […].
A. Dioscorides13philologieLa citation de Dioscoride présente chez Vincent de Beauvais a été fragmentée.. [δ] Thynnus salsus, si plurimum fuerit comestus, mitigat viperae morsus.
4. VB SN, 17, 133, 1
[ε] Diosc. 636 GV15sources[…] cataplasmatibus adhibetur. Morsibus caninis recte adhibetur.
B. [ε] Cataplasmatibus adhibitus medetur caninis morsibus.
5. VB SN, 17, 133, 2
[ζ] Plin. nat.32, 8717sourcesAndreas ad lepras cancri cinere cum oleo usus est, Attalus thynni adipe recenti.
C. Plinius libro XXXII16philologieLe texte de Pline trouvé chez Vincent de Beauvais a été fractionné dans l’Hortus sanitatis.. [ζ] Thynni adipe recenti ad18apparatad — usus post attalus hab. VB. oris ulcera est usus Attalus.
6. VB SN, 17, 133, 2
[η] Plin. nat.32, 13519sourcesPsilotrum est thynni sanguis, fel, iocur, siue recentia siue seruata […].
D. [η] Psilotrum est thynni sanguis et fel et20apparatac VB. jecur, sive recentia sive servata,
7. VB SN, 17, 133, 2
[θ] Plin. nat.32, 13521sources[…] iocur etiam tritum mixtoque cedrio plumbea pyxide adseruatum.
E. [θ] jecur etiam tritum atque mixtum cedrio22apparatcedrio correximus ex Plin. : cedro 1491 Prüss1 1536 VB. plumbea pixide asservatum.
8. VB SN, 17, 133, 2
[ι] Plin. nat.32, 7523sourcesRanas XX coiectas in fictile novum iuncis configunt quidam sucoque earum qui ita effluxerit admiscent uitis albae lacrimam atque ita palpebras emendant, inutilibus pilis exemptis, acu instillantes hunc sucum in uestigia euolsorum.
F. [ι] Emendatque palpebras psilotrum, inutilibus pilis exemptis, in vestigia evulsorum instillatum.

Notes d’apparat :

2. caput 96 1536. | 

3. thynno VBd ut semper. | 

5. thinnus VB2 ut semper. | 

6. caudam om. 1536. | 

7. terra 1536. | 

9. plinius thynnus : hic autem (autem non hab. VBd) juxta plinium VB. | 

10. et — demonstravi non hab. VB. | 

11. tygri 1536. | 

12. demonstravi om. 1536. | 

18. ad — usus post attalus hab. VB. | 

20. ac VB. | 

22. cedrio correximus ex Plin. : cedro 1491 Prüss1 1536 VB.

Notes philologiques :

4. Le texte de Vincent de Beauvais suit assez fidèlement celui de Thomas de Cantimpré (TC 6, 50, 1-3), sans mentionner le nom de Solin, source de ce dernier. | 

8. Vincent de Beauvais, recopié par l’auteur de l’Hortus sanitatis, n’a pas tiré ce passage directement de Pline, mais il l’a emprunté à Thomas de Cantimpré (TC 6, 50, 5-8), qu’il a suivi fidèlement. En revanche, Thomas de Cantimpré avait pris ses informations à Pline. Voir Plin. nat. 9, 51 : Idem saepe nauigia uelis euntia comitantes mira quadam dulcedine per aliquot horarum spatia et passuum milia a gubernaculis spectantur, ne tridente quidem in eos saepius iacto territi ; Plin. nat. 9, 53 : Reliquo tempore hiberno latent in gurgitibus imis, nisi tepore aliquo euocati aut pleniluniis. Pinguescunt et in tantum, ut dehiscant. Vita longissima iis bienni. | 

13. La citation de Dioscoride présente chez Vincent de Beauvais a été fragmentée. | 

16. Le texte de Pline trouvé chez Vincent de Beauvais a été fractionné dans l’Hortus sanitatis.

Notes de source :

14. Tunnus salsus si comestus plurimum fuerit morsus uipere mitigat […]. | 

15. […] cataplasmatibus adhibetur. Morsibus caninis recte adhibetur. | 

17. Andreas ad lepras cancri cinere cum oleo usus est, Attalus thynni adipe recenti. | 

19. Psilotrum est thynni sanguis, fel, iocur, siue recentia siue seruata […]. | 

21. […] iocur etiam tritum mixtoque cedrio plumbea pyxide adseruatum. | 

23. Ranas XX coiectas in fictile novum iuncis configunt quidam sucoque earum qui ita effluxerit admiscent uitis albae lacrimam atque ita palpebras emendant, inutilibus pilis exemptis, acu instillantes hunc sucum in uestigia euolsorum.