CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Jean de Cuba - Hortus sanitatis, Tractatus de piscibus IV.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Hortus sanitatis : Livre IV, Les Poissons, Catherine Jacquemard, Brigitte Gauvin, Marie-Agnès Lucas-Avenel, Presses universitaires de Caen, Caen, 2013.consultable en ligne

Capitulum XCIX2apparatcaput 98 1536.

Vacca et vitulus marinus

Vacca et vitulus marinus (Épernay, BM, Inc. 3017)

1. VB SN, 17, 135, 1
[α] TC nat.6, 55
Ex Libro de naturis rerum3philologieLe texte de Vincent de Beauvais reprend fidèlement le chapitre De vacca maris de Thomas de Cantimpré, à l’exception de deux phrases. Le chapitre De vitulo maris n’est pas utilisé.. [α] Vacca marina monstrum est magnum ac validum et ad injurias iracundum. Non habet ova sed facit fetum, unum quidem saepius vel duos ad4apparataut Prüss1 1536. plus. Fetum tenere diligit et secum ducit ubicumque5apparatquocumque 1536. vadit. Vivit6apparatvivit post caudis transt. Prüss1 1536. hoc animal XXX annis, quod probatum est amputatis eorum caudis.
2. VB SN, 17, 135, 2
[β] Isid. orig.12, 6, 57sourcesPiscium uero postea paulatim cognitis generibus nomina instituta sunt aut ex similitudine terrestrium animalium aut ex specie propria siue moribus seu colore uel figura aut sexu. Ex similitudine terrestrium, ut ranae et uituli.
Isidorus. [β] Vitulus marinus a similitudine terrestris dicitur8philologieVoir aussi Plin. nat. 9, 41 : Ipsis in sono mugitus, unde nomen uituli..
3. VB SN, 17, 135, 3
[γ] Arist. HA, 567 a 9-11 MS9sourcesEst carnosus, mollis et eius ossa sunt cartillaginosa. Et graviter interficitur nisi cum vulnere in maxillis, quoniam suum corpus est durum, carnosum. Et sua vox sicut tauri (à propos du Koky).
[δ] Arist. GA, 781 b 24-29 MS12sourcesNon habet auriculas tantum. Et causa illius est quoniam regimen vitae istius animalis et eius mansio est in aqua […]. In isto animali ergo non indigetur auriculis, et si essent positae super vias, reciperent multum humorem et prohiberent motum et natationem in aqua (à propos du Koky).
[ε] Arist. HA, 567 a 3-5 MS13sourcesEt eius partus erit omni tempore, sicut hominis, et precipue in principio temporis partus caprarum (à propos du Koky).
Aristoteles. [γ] Vitulus marinus habet corpus durum10philologieLa contradiction entre mollis et durum, présente chez Aristote, est supprimée. et carnosum. Ideoque graviter interficitur, nisi cum vulnere in11apparatet 1491 Prüss1 1536. maxillis. Vox ejus est ut tauri ; quattuor habet pedes, [δ] non autem auriculas, quia regimen vitae illius et mansio est in aqua. Nam si essent ei auriculae super vias positae, multum humorem reciperent ac motum et natationem in aqua prohiberent. [ε] Animal generat14apparatgenerant VBd. completum. Ejusque partus est omni tempore, sicut hominis, et15apparatet om. 1536. praecipue tempore partus caprarum.

Notes d’apparat :

2. caput 98 1536. | 

4. aut Prüss1 1536. | 

5. quocumque 1536. | 

6. vivit post caudis transt. Prüss1 1536. | 

11. et 1491 Prüss1 1536. | 

14. generant VBd. | 

15. et om. 1536.

Notes philologiques :

3. Le texte de Vincent de Beauvais reprend fidèlement le chapitre De vacca maris de Thomas de Cantimpré, à l’exception de deux phrases. Le chapitre De vitulo maris n’est pas utilisé. | 

8. Voir aussi Plin. nat. 9, 41 : Ipsis in sono mugitus, unde nomen uituli. | 

10. La contradiction entre mollis et durum, présente chez Aristote, est supprimée.

Notes de source :

7. Piscium uero postea paulatim cognitis generibus nomina instituta sunt aut ex similitudine terrestrium animalium aut ex specie propria siue moribus seu colore uel figura aut sexu. Ex similitudine terrestrium, ut ranae et uituli. | 

9. Est carnosus, mollis et eius ossa sunt cartillaginosa. Et graviter interficitur nisi cum vulnere in maxillis, quoniam suum corpus est durum, carnosum. Et sua vox sicut tauri (à propos du Koky). | 

12. Non habet auriculas tantum. Et causa illius est quoniam regimen vitae istius animalis et eius mansio est in aqua […]. In isto animali ergo non indigetur auriculis, et si essent positae super vias, reciperent multum humorem et prohiberent motum et natationem in aqua (à propos du Koky). | 

13. Et eius partus erit omni tempore, sicut hominis, et precipue in principio temporis partus caprarum (à propos du Koky).