Copier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Copier dans le presse-papierSource de référenceCaput XIII
De conversatione piscium per aque loca diversa
[β] Arist. HA, 488 b 6 MS2sourcesEt quedam marina sunt pelagalia et quedam litoralia et quedam petrosa.
[γ] Arist. HA, 549 b 15 MS3sourcesEt in hieme et vere sunt prope ripas et in estate in pelago, quoniam ipsa querunt aliquando calorem, aliquando frigus.
[δ] Arist. HA, 597 a 15 MS4sourcesEt similiter faciunt pisces, cum moventur de loco ad locum. Et ex eis sunt, qui vadunt a profundo maris in hieme ad prope terram querendo calorem. Et ex eis est, qui fugiunt a locis, que sunt prope terram, et intrant profundum maris fugiendo calorem.
[ε] Arist. HA, 597 b 32 MS5sourcesEt prope terram melius est profundo, quoniam in eo est bonus pastus. Propter ascensionem enim solis oriuntur ibi arbores molles et maxime in <h>ortis. Et forte ori[un]tur prope terram id, quod dicitur caper niger. Et etiam loca, que sunt prope ripam, sunt magis temperata, et propter hoc sunt carnes piscium istorum locorum fortiores.
[ζ] Arist. HA, 599 b 5 MS6sourcesEt manifestum est etiam, quod multi pisces latent, sicut facoroz et forakioz, quoniam isti latent in cavernis et non deprehenduntur omnino nisi in temporibus determinatis ;
[η] Arist. HA, 599 b 25 MS7sourcesEt quedam ipsorum parant sibi cavernam in arena, et quidam in luto, et non emittunt nisi os suum tantum et non latent in maiori parte nisi in hieme. Et pisces mollis teste et quod manet in [l]lapidibus sunt batochea, celeci. Et latent in cavernis in diebus frigoris fortis, et significacio super hoc est, quoniam non venantur ipsos in talibus diebus. Et quidam piscis manet in cavernis in estate, sicut glaucus, quoniam ipse latet in estate quasi per sexaginta dies ; et similiter onoz, akochea, offroz. Et significacio, quod isti pisces soli manent in cavernis longo tempore, est, quoniam venantur ipsos post longum tempus. Et significacio, quod aliqui pisces latent in estate, est, quoniam venantur ipsos in aparitione stellarum, et maxime post ascensionem Canis, quoniam tunc inspissatur mare.
[θ] Arist. HA, 602 a 14 MS8sourcesEt conveniunt etiam piscibus loca propria, quoniam aliquibus prope terram, et quidam impingua<n>tur in profundo maris, et quidam in ambobus.
[ι] Arist. HA, 543 b 24 MS9sourcesEt debemus scire, quod sicut diversitas regionum diversat multum plantas et arbores et animalia, non in habundantia cibi tantum, set in multitudine coitus et impregnatione et partu, ita etiam diversat pisces in istis, et propter hoc plures pisces sepe ovant in quibusdam locis et in quibusdam non.
[1] Aristoteles. [α] Aquatilium animalium, quaedam manent in aqua marina, quaedam sunt fluminea, quaedam stagnea et quaedam ut ranae paludosa marinorum [β] vero quaedam sunt pelagalia, quedam littoralia, quedam petrosa. [γ] Quaedam etiam marina in hyeme prope ripas sunt, aestate vero in pelago, quoniam aliquando calorem et aliquando frigus querunt. [δ] Unde quidam in hyeme vadunt a profundo maris prope terram quaerendo calorem et quidam fugientes a locis, que prope terram sunt intrant profundum maris fugiendo calorem. [ε] Iterum prope terram est profundo melius, quia ibi est bonus pastus. Propter ascensionem enim solis oriuntur ibi molles arbores. Loca quoque prope terram magis temperata sunt. Et ideo carnes piscium ibi conversantium sortiores sunt. [ζ] Multi vero pisces latitant in cavernis nec deprehenduntur omnino, nisi in temporibus determinatis. Quidam, ut dictum est, in profundo maris latent in hyeme et post latentiam impinguantur valde et [η] quidam sibi cavernam parant in arena, quidam in luto nec emittunt, nisi os tantummodo. Non autem latent in majori parte, nisi in hyeme. Pisces itaque mollis testae et qui manent in lapidibus, latent in cavernis diebus frigoris fortis. Quidam vero manent aestate in cavernis, ut glaucus quasi per sexaginta dies ac deprehenditur post ascensionem canis. [θ] Conveniunt itaque loca propria piscibus, quoniam aliqui prope terram et aliqui in profundum maris et quidam in ambobus impinguantur. [ι] Diversitas vero regionum diversat pisces, non tantum in cibi abundantia, sed in multitudine coitus et impregnatione et in partu, sicut plantas et arbores et animalia. Ideoque plures frequenter pisces ovant in quibusdam locis et in quibusdam non.
[λ] Plin. nat.9, 5811sourcesQuidam rursus aestus inpatientia mediis fervoribus sexagenis diebus latent, ut glaucus, aselli, auratae. fluviatilium silurus caniculae exortu sideratur, et alias semper fulgure sopitur ; hoc et in mari accidere cyprino putant. et alioqui totum mare sentit exortum eius sideris, quod maxime in Bosporo apparet. alga enim et pisces superferuntur, omniaque ab imo versa.
[μ] Plin. nat.9, 5212sourcesmulti in Propontide aestivant, Pontum non intrant ; item soleae, cum rhombi intrent, nec saepia est, cum lolligo reperiatur ; saxatilium turdus et merula desunt, sicut conchylia, cum ostreaea abundent. omnia autem hibernant in Aegaeo. intrantium Pontum soli non remeant trichiae […]
[ν] Plin. nat.9, 5313sourcessed hi soli in Histrum [mare] subeunt et ex eo subterraneis eius venis in Hadriaticum mare defluunt, itaque et illic descendentes nec umquam subeuntes e mari visuntur.
[2] Plinius ubi supra. [κ] Itaque hibernis mensibus jacent in speluncis conditi, maxime hippurus et coracinus. Hyeme non capi, praeterquam aestatis diebus paucis et eisdem semper. Item murena et orphus, conger, percae et saxatiles omnes terra quidem, hoc est vado maris excavato condi per hyemes, torpedinem pistam, soleamque tradunt. [λ] Quidam rursus aestus impatientia mediis fervoribus sexagenis diebus latent, ut glaucus, aselli, auratae. Fluviatilium sylurus caniculae exortu syderatur et alias fulgore sopitur. Hoc etiam accidere in mari cyprio putant et alioquin totum mare sentit exortum ejus syderis, quod maxime in bosphoro apparet. Algae enim et pisces superferuntur ab imo versa omnia. [μ] Multi quidem in Propontide pisces aestivant et Pontum non intrant, rhombi solummodo intrant. Item soleae cum rhombis intrant nec sepia est cum reperiatur loligo. Saxatilium desunt turdus et merulae, sicut conchilia cum abundant ostreae. Omnia vero hibernant in mari Egeo, Pontum intrantium solae non remeant trachiae. [ν] Sed hae solae in histrum amnem subeunt et ex eo subterraneis ejus venis in adriaticum mare defluunt. Itaque et illic descendentes nec unquam subeuntes e mari visuntur.
[ο] Ambr. hex.5, 10, 2915sourcesSunt tamen aliqua genera piscium, qui non ingenii facilitate loca mutent, sed fovendi partus necessitate ; […] Pergunt enim aestatis tempore ad fretum Ponti, eo quod reliquo maris sinu hic sinus dulcior sit. Non enim tamdiu sol ei freto, quamdiu caeteris immoratur, eaque fit causa ut non omnem aquam exhauriat, quae dulcis atque potabilis est. […] Cum haec igitur causa Pontum illis faciat gratiorem, vel quod aestus temperet solemnis illic flatus aquilonis, tum opportuniorem caeteris iudicant, in quo generare, et partus possint proprios enutrire, quod teneri fetus laborem alienae regionis ferre vix possint, quos illic fovet aeris blanda clementia. Itaque peracto munere omnes simul eo quo venerant agmine revertuntur.
[π] Ambr. hex.5, 10, 2916sources[…] Sed agnosco quis ille sit imperator, qui ordinatione divina sensibus universorum suum infundat imperium, qui tacitus mutis animantibus naturalis disciplinae ordinem tribuat ; Vincent de Beauvais réorganise la citation d'Ambroise. […]
[3] Isidorus. [ξ] Illud sane non sine quadam dote naturae manere piscibus putant, quod unumquodque genus praescripta sibi domicilia habet, quae sui generis nullus excedat nec alienus incurrat. Hoc quoque genus piscium in illo sinu maris alitur et gignitur, illud in alio. Denique non reperies confusa piscium genera, sed quod hic abundat, alibi deest. Nec tamen aut interclusa montibus copia aut fluviis interlabentibus transitus impeditur. Sed usus naturae impressus est, tamquam patriae finibus unumquemque se retinere et ultra incolas prodire suspectum. [ο] Sunt tamen aliqua piscium genera, que non ingenii facilitate loca mutant, sed fovendi partus necessitate. Pergunt enim aestatis tempore ad fretum Ponti, eo quod reliquo maris sinu hic sinus dulcior fit. Non enim tandiu sol ipsi freto, quamdiu ceteris immoratur eaque causa fit, ut non omnem aquam exhauriat, que dulcis et potabilis sit. Haec ergo causa Pontum illis facit gratiorem, in quo et generare et partus emittere possint, quia teneri fetus laborem alienae regionis ferre vix possent, quos illic fovet aeris magna clementia. Itaque peracto munere, omnes simul eo quo venerant agmine revertuntur. [π] Quis piscibus haec loca annuntiavit aut percepta tempora vel dispositionem viandi quis tribuit? Nimirum ille qui sensibus universorum imperium infundit, qui mutis animantibus discipline naturalis ordinem tribuit.
Notes de source :
1. Et quedam animalia, que manent in aqua, <sunt> marina et quedam fluminea et quedam stagnaea et quedam paludosa sicut rane. |
2. Et quedam marina sunt pelagalia et quedam litoralia et quedam petrosa. |
3. Et in hieme et vere sunt prope ripas et in estate in pelago, quoniam ipsa querunt aliquando calorem, aliquando frigus. |
4. Et similiter faciunt pisces, cum moventur de loco ad locum. Et ex eis sunt, qui vadunt a profundo maris in hieme ad prope terram querendo calorem. Et ex eis est, qui fugiunt a locis, que sunt prope terram, et intrant profundum maris fugiendo calorem. |
5. Et prope terram melius est profundo, quoniam in eo est bonus pastus. Propter ascensionem enim solis oriuntur ibi arbores molles et maxime in <h>ortis. Et forte ori[un]tur prope terram id, quod dicitur caper niger. Et etiam loca, que sunt prope ripam, sunt magis temperata, et propter hoc sunt carnes piscium istorum locorum fortiores. |
6. Et manifestum est etiam, quod multi pisces latent, sicut facoroz et forakioz, quoniam isti latent in cavernis et non deprehenduntur omnino nisi in temporibus determinatis ; |
7. Et quedam ipsorum parant sibi cavernam in arena, et quidam in luto, et non emittunt nisi os suum tantum et non latent in maiori parte nisi in hieme. Et pisces mollis teste et quod manet in [l]lapidibus sunt batochea, celeci. Et latent in cavernis in diebus frigoris fortis, et significacio super hoc est, quoniam non venantur ipsos in talibus diebus. Et quidam piscis manet in cavernis in estate, sicut glaucus, quoniam ipse latet in estate quasi per sexaginta dies ; et similiter onoz, akochea, offroz. Et significacio, quod isti pisces soli manent in cavernis longo tempore, est, quoniam venantur ipsos post longum tempus. Et significacio, quod aliqui pisces latent in estate, est, quoniam venantur ipsos in aparitione stellarum, et maxime post ascensionem Canis, quoniam tunc inspissatur mare. |
8. Et conveniunt etiam piscibus loca propria, quoniam aliquibus prope terram, et quidam impingua<n>tur in profundo maris, et quidam in ambobus. |
9. Et debemus scire, quod sicut diversitas regionum diversat multum plantas et arbores et animalia, non in habundantia cibi tantum, set in multitudine coitus et impregnatione et partu, ita etiam diversat pisces in istis, et propter hoc plures pisces sepe ovant in quibusdam locis et in quibusdam non. |
10. itaque his mensibus iacent speluncis conditi, sicut in genere terrestrium retulimus, maxime hippurus et coracini, hieme non capti praeterquam statis diebus paucis et isdem semper, item murena et orphus, conger, percae et saxatiles omnes. terra quidem, hoc est vado maris excavato, condi per hiemes torpedinem, psettam, soleam tradunt. |
11. Quidam rursus aestus inpatientia mediis fervoribus sexagenis diebus latent, ut glaucus, aselli, auratae. fluviatilium silurus caniculae exortu sideratur, et alias semper fulgure sopitur ; hoc et in mari accidere cyprino putant. et alioqui totum mare sentit exortum eius sideris, quod maxime in Bosporo apparet. alga enim et pisces superferuntur, omniaque ab imo versa. |
12. multi in Propontide aestivant, Pontum non intrant ; item soleae, cum rhombi intrent, nec saepia est, cum lolligo reperiatur ; saxatilium turdus et merula desunt, sicut conchylia, cum ostreaea abundent. omnia autem hibernant in Aegaeo. intrantium Pontum soli non remeant trichiae […] |
13. sed hi soli in Histrum [mare] subeunt et ex eo subterraneis eius venis in Hadriaticum mare defluunt, itaque et illic descendentes nec umquam subeuntes e mari visuntur. |
14. An vero sine quadam dote naturae manere piscibus etiam illam putamus gratiam, quod unumquodque genus piscium praescripta sibi domicilia habet, quae sui generis nullus excedat, non incurset alienus? […] Hoc genus piscium in illo sinu maris alitur et gignitur, illud in alio. Denique non reperies confusa genera piscium : sed quod hic abundat, alibi deest. […] Non est libera vagandi potestas ; nec tamen aut interclusa montibus copia, aut fluviis interlabentibus transitus impeditur, sed usus naturae impressus tamquam patriae finibus unumquemque sese tenere, et ultra incolas prodire suspectum. |
15. Sunt tamen aliqua genera piscium, qui non ingenii facilitate loca mutent, sed fovendi partus necessitate ; […] Pergunt enim aestatis tempore ad fretum Ponti, eo quod reliquo maris sinu hic sinus dulcior sit. Non enim tamdiu sol ei freto, quamdiu caeteris immoratur, eaque fit causa ut non omnem aquam exhauriat, quae dulcis atque potabilis est. […] Cum haec igitur causa Pontum illis faciat gratiorem, vel quod aestus temperet solemnis illic flatus aquilonis, tum opportuniorem caeteris iudicant, in quo generare, et partus possint proprios enutrire, quod teneri fetus laborem alienae regionis ferre vix possint, quos illic fovet aeris blanda clementia. Itaque peracto munere omnes simul eo quo venerant agmine revertuntur. |
16. […] Sed agnosco quis ille sit imperator, qui ordinatione divina sensibus universorum suum infundat imperium, qui tacitus mutis animantibus naturalis disciplinae ordinem tribuat ; Vincent de Beauvais réorganise la citation d'Ambroise. […]