CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Vincentius Belvacensis - Speculum maius, Speculum Naturale – Lib. XVII.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 15/11/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Vincent de Beauvais, Bibliotheca mundi ; Vincentii Burgundi, ex ordine praedicatorum venerabilis episcopi Bellovacensis, speculum quadruplex, naturale, doctrinale, morale, historiale, Douai, Baltazar Bellerus, 1624.

Caput XCIX

De uranoscopo et urtica et vulpe

1. [α] Plin. nat.32, 691sourcesCallionymi fel cicatrices sanat et carnes oculorum superuacuas consumit. Nulli hoc piscium copiosius, ut existumauit Menander quoque in comoediis. Idem piscis et uranoscopos uocatur ab oculo quem in capite habet. Vincent de Beauvais a inversé l’ordre des phrases de Pline.
[1] Plinius libro XXXII. [α] Uranoscopus vocatur ab oculo quem habet in capite, a quo subter et supra intendit. Alio nomine gallio nuncupatur. Hujus fel cicatrices sanat et carnes oculorum supervacuas consumit, ut dicit Menander in comediis.
2. [β] Plin. nat.9, 146-1472sources[…] Vrticae noctu uagantur locumque mutant. Carnosae frondis hiis natura, et carne uescuntur. Vis pruritu mordax eademque quae terrestris urticae. Contrahit ergo se quam maxime rigens ac praenatante pisciculo frondem suam spargit conplectensque devorat. alias marcenti similis et iactari se passa fluctu algae vice, contactos piscium attrituque petrae scalpentes pruritum invadit. eadem noctu pectines et echinos per . . . quaerit. cum admoveri sibi manum sensit, colorem mutat et contrahitur. tacta uredinem mittit, paulumque si fuit intervalli, absconditur. ora ei in radice esse traduntur, excrementa per summa tenui fistula reddi.
[γ] Plin. nat.9, 1463sourcesEquidem et iis inesse sensum arbitror, quae neque animalium neque fruticum, sed tertiam quandam ex utroque naturam habent, urticis dico et spongeis.
[2] Idem in libro IX. [β] Urtica noctu vagatur noctuque mutatur. Carnosae frontis est : carne vescitur. Vis ejus pruritu mordax eademque quae terrestris urticae. Contrahit ergo se quam maxime rigens ac praenatante pisciculo frontem suam spargit, complectens quem devoret. Alias marcenti similis : et jactari se passa fluctu alge vice, contractos pisces contrituque petrae scalpentes pruritum invadit. Eademque noctu pectines et echinos perquirit. Cum autem admoveri sibi manum sentit, colorem mutat et contrahitur. Tacta uredinem mittit : paululumque si fuerit intervalli absconditur. Ora ei radices esse traduntur et excrementa per summa tenui fistula reddi. [γ] Et his ergo inesse sensum arbitror, qui nec animalium neque fruticum, sed tertiam quandam ex utroque naturam habent, urticis dico et spongiis.
3. [δ] Arist. HA, 531 a 31 - b 7 MS4sourcesEt genus animalis quod dicitur grece akaleki. Est unum genus per se et applicatur lapidibus sicut animal cuius testa est aspera, similis est testae vasis. Et non habet testam, set creatio sui corporis est similis creationi carnis. Et hoc genus sentit et rapit quicquid appropinquat manibus, et applicatur lapidibus cum suis pedibus sicut animal multorum pedum. Et fortasse tumescit corpus eius quando applicatur alicui rei. Et habet orificia in medio corporis eius, et venatur quicquid transit per ipsum ex piscibus parvis. Et quoddam genus ipsius conmedit iricium et pecten, et non invenitur in suo corpore superfluitas omnino.
[3] Aristoteles. [δ] Animal genus, quod graece dicitur akalabia et creditur esse urtica maris, est jungens alias inurens per se. Nec habent testam, sed ejus curatio est sicut carnis. Et hoc genus sentit et rapit quicquid appropinquat manibus et applicatur lapidibus cum suis pedibus, sicut animal multorum pedum. Et forte tumescit corpus ejus quando applicatur alicui rei. Habet autem orificium in medio corporis ejus et venatur quicquid transit per ipsum ex piscibus parvis et comedit tricium et pecten, id est plais. Nec in ejus corpore superfluitas invenitur omnino et in hoc assimilatur arboribus.
4. [ε] Plin. nat.9, 1455sourcesVolpes marinae simili in periculo gluttiunt amplius usque ad infirma lineae quae facile praerodant.
[4] Plinius libro IX. [ε] Vulpes marinae in periculo capturae glutiunt non tantum hamum, sed amplius usque ad infirma lineae, que facile prerodant.
5. [5] Actor. Haec de piscibus dicta sunt, qui pure naturam ac speciem piscis habent.

Notes de source :

1. Callionymi fel cicatrices sanat et carnes oculorum superuacuas consumit. Nulli hoc piscium copiosius, ut existumauit Menander quoque in comoediis. Idem piscis et uranoscopos uocatur ab oculo quem in capite habet. Vincent de Beauvais a inversé l’ordre des phrases de Pline. | 

2. […] Vrticae noctu uagantur locumque mutant. Carnosae frondis hiis natura, et carne uescuntur. Vis pruritu mordax eademque quae terrestris urticae. Contrahit ergo se quam maxime rigens ac praenatante pisciculo frondem suam spargit conplectensque devorat. alias marcenti similis et iactari se passa fluctu algae vice, contactos piscium attrituque petrae scalpentes pruritum invadit. eadem noctu pectines et echinos per . . . quaerit. cum admoveri sibi manum sensit, colorem mutat et contrahitur. tacta uredinem mittit, paulumque si fuit intervalli, absconditur. ora ei in radice esse traduntur, excrementa per summa tenui fistula reddi. | 

3. Equidem et iis inesse sensum arbitror, quae neque animalium neque fruticum, sed tertiam quandam ex utroque naturam habent, urticis dico et spongeis. | 

4. Et genus animalis quod dicitur grece akaleki. Est unum genus per se et applicatur lapidibus sicut animal cuius testa est aspera, similis est testae vasis. Et non habet testam, set creatio sui corporis est similis creationi carnis. Et hoc genus sentit et rapit quicquid appropinquat manibus, et applicatur lapidibus cum suis pedibus sicut animal multorum pedum. Et fortasse tumescit corpus eius quando applicatur alicui rei. Et habet orificia in medio corporis eius, et venatur quicquid transit per ipsum ex piscibus parvis. Et quoddam genus ipsius conmedit iricium et pecten, et non invenitur in suo corpore superfluitas omnino. | 

5. Volpes marinae simili in periculo gluttiunt amplius usque ad infirma lineae quae facile praerodant.