Source de référence : , Bibliotheca mundi ; Vincentii Burgundi, ex ordine praedicatorum venerabilis episcopi Bellovacensis, speculum quadruplex, naturale, doctrinale, morale, historiale, Douai, Baltazar Bellerus, 1624
Caput XXXVI
De cancro
1. [α] Isid. orig. 12, 6, 51*
[1] Isidorus. [α] Cancri vocati sunt, quia conchae sunt, crura habentes, inimica ostreis animalia. Eorum enim carnibus vivunt miro ingenio. Tradunt autem quidam decem cancris cum ocymi manipulo alligatis, omnes qui ibi sunt scorpiones ad eum locum coituros. Duo sunt tamen genera cancrorum, fluviales et marini.
[1] Isidorus. [α] Cancri vocati sunt, quia conchae sunt, crura habentes, inimica ostreis animalia. Eorum enim carnibus vivunt miro ingenio. Tradunt autem quidam decem cancris cum ocymi manipulo alligatis, omnes qui ibi sunt scorpiones ad eum locum coituros. Duo sunt tamen genera cancrorum, fluviales et marini.
2. [β] Ambr. hex. 5, 8, 22*
[2] Ambrosius. [β] Cancer ostreis vescitur, sed quia ostreum clausum nulla vi aperire potest. Periculosumque est si chely ejus includat, ad argumenta confugit et insidias nova fraude molitur. Explorat enim si quando ostreum remotis in locis ab omni vento contra solis radios dyptichum illud suum aperiat, ut aere libero viscerum suorum voluptatem quandam capiat et tunc clanculo calculum immittens ostreae conclusionem impedit sicque aperta claustra reperiens, tuto chelas inserit visceraque interna depascit.
[2] Ambrosius. [β] Cancer ostreis vescitur, sed quia ostreum clausum nulla vi aperire potest. Periculosumque est si chely ejus includat, ad argumenta confugit et insidias nova fraude molitur. Explorat enim si quando ostreum remotis in locis ab omni vento contra solis radios dyptichum illud suum aperiat, ut aere libero viscerum suorum voluptatem quandam capiat et tunc clanculo calculum immittens ostreae conclusionem impedit sicque aperta claustra reperiens, tuto chelas inserit visceraque interna depascit.
3. [γ] Plin. nat. 9, 96*
[δ] Plin. nat. 9, 97-99*
[ε] Plin. nat. 9, 158*
[3] Plinius libro IX. [γ] Cancri e mollibus hyeme aprica littora sectantur. Aestate in opaca gurgitum recedunt, hyeme laeduntur, autumno et vere pinguescunt et plenilunio magis, quia nocte sydus tepido fulgore mitificat. [δ] Cancris vita longa, pedes octoni. Omnes in obliquum flexi. Feminae primus pes duplex, mari simplex. Praeterea bina brachia denticulatis forcipibus. Superior pars in primoribus his movetur inferiore immobili, dextrum brachium in omnibus majus : dimicant inter se, ut arietes, adversis cornibus incursantes. Contra serpentium ictus medentur. Cancri sicut et locustae marini, mensibus quinis latent et occultantur eodem tempore. Ambo veris principio senectutem exuunt, more anguium, renovatione tergorum. Locustae quidem vivunt petrosis locis, cancri vero mollibus : aliquando congregantur universi et evincere non valent os Ponti. Quamobrem egressi circumeunt apparetque tritum iter. Porro in pavore retrorsum pari redeunt velocitate, sole cancri transeunte signum et ipsorum cancrorum cum exanimatum sit corpus, in scorpiones transfigurari narrantur in sicco. [ε] Cancri et locustae coeunt ore.
[δ] Plin. nat. 9, 97-99*
[ε] Plin. nat. 9, 158*
[3] Plinius libro IX. [γ] Cancri e mollibus hyeme aprica littora sectantur. Aestate in opaca gurgitum recedunt, hyeme laeduntur, autumno et vere pinguescunt et plenilunio magis, quia nocte sydus tepido fulgore mitificat. [δ] Cancris vita longa, pedes octoni. Omnes in obliquum flexi. Feminae primus pes duplex, mari simplex. Praeterea bina brachia denticulatis forcipibus. Superior pars in primoribus his movetur inferiore immobili, dextrum brachium in omnibus majus : dimicant inter se, ut arietes, adversis cornibus incursantes. Contra serpentium ictus medentur. Cancri sicut et locustae marini, mensibus quinis latent et occultantur eodem tempore. Ambo veris principio senectutem exuunt, more anguium, renovatione tergorum. Locustae quidem vivunt petrosis locis, cancri vero mollibus : aliquando congregantur universi et evincere non valent os Ponti. Quamobrem egressi circumeunt apparetque tritum iter. Porro in pavore retrorsum pari redeunt velocitate, sole cancri transeunte signum et ipsorum cancrorum cum exanimatum sit corpus, in scorpiones transfigurari narrantur in sicco. [ε] Cancri et locustae coeunt ore.
4. [ζ] Plin. nat. 11, 62*
[η] Plin. nat. 11, 152*
[θ] Plin. nat. 11, 258*
[4] Idem in libro XI. [ζ] Cancrorum odore si juxta apes coquantur, exanimantur. [η] Cancri in obliquum aspiciunt, fragili crusta oculis rigentes inclusis. [θ] Octoni sunt pedes polypis ac sepiis et loligini et cancris, qui brachia movent in contrarium, pedes in orbem aut in obliquum.
[η] Plin. nat. 11, 152*
[θ] Plin. nat. 11, 258*
[4] Idem in libro XI. [ζ] Cancrorum odore si juxta apes coquantur, exanimantur. [η] Cancri in obliquum aspiciunt, fragili crusta oculis rigentes inclusis. [θ] Octoni sunt pedes polypis ac sepiis et loligini et cancris, qui brachia movent in contrarium, pedes in orbem aut in obliquum.