CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Vincentius Belvacensis - Speculum maius, Speculum Naturale – Lib. XVII.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 13/10/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Vincent de Beauvais, Bibliotheca mundi ; Vincentii Burgundi, ex ordine praedicatorum venerabilis episcopi Bellovacensis, speculum quadruplex, naturale, doctrinale, morale, historiale, Douai, Baltazar Bellerus, 1624.

Caput CXLII

De coitu piscium

1. [α] Plin. nat.9, 1571sourcespisces attritu ventrium coeunt tanta celeritate, ut visum fallant, delphini et reliqua cete simili modo et paulo diutius. femina piscis coitus tempore marem sequitur, ventrem eius rostro pulsans ; sub partu mares feminas similiter, ova vescentes earum. nec satis est generationi per se coitus, nisi editis ovis interversando mares vitale adsperserint virus. non omnibus id contingit ovis in tanta multitudine ; alioqui replerentur maria et stagna, cum singuli uteri innumerabilia concipiant.
[β] Plin. nat.9, 1582sourcesplani piscium, quibus cauda non est . . . aculeatique, et testudines in coitu superveniunt, polypi crine uno feminae naribus adnexo, saepiae et lolligines linguis, conponentes inter se bracchia et in contrarium nantes ; ore et pariunt. sed polypi in terram verso capite coeunt, reliqua mollium tergis ut canis, item locustae et squillae, cancri ore. ranae superveniunt, prioribus pedibus alas feminae mare adprehendente, posterioribus clunes. pariunt minimas carnes nigras, quas gyrinos vocant, oculis tantum et cauda insignes, mox pedes figurantur cauda findente se in posteriores. mirumque, semestri vita resolvuntur in limum nullo cernente, et rursus vernis aquis renascuntur quae fuere natae, perinde occulta ratione, cum omnibus annis id eveniat.
[1] Idem in eodem. [α] Pisces attritu ventrum coeunt tanta celeritate, ut visum fallant. Delphini et reliqua cete simili modo et paulo diutius, femina piscis coitus tempore marem sequitur, ventrem ejus rostro pulsans. Sub partu vero mares sequuntur feminas, similiter earum ova vescentes nec satis est generationi per se coitus, nisi editis ovis inter se versando mares et feminae vitale asperserint virus. Non omnibus id contingit ovis in tanta multitudine, alioquin maria et stagna replerentur, cum singuli uteri innumerabilia concipiant. [β] Plani piscium quibus cauda non obest aculeatique ut testudines et rayae in coitu superveniunt, polypi crine uno feminae naribus annexo. Sepiae ac loligines linguis inter se brachia componentes et in contrarium natantes ore et pariunt, sed polypi verso in terram capite coeunt. Reliqua mollium tergis, ut canes et squillae, locustae. Cancri ore, ranae vero superveniunt superioribus pedibus alas feminae mare apprehendente posterioribus clunes, pariunt minimas carnes nigras quas gyrinos vocant, oculis tamen et cauda insignes, mox pedes figurantur cauda findente se in posteriores. Mirumque semestri vita resolvuntur in limum nullo cernente et rursus vernis aquis renascuntur que fuere natae, perinde occulta ratione cum omnibus annis id eveniat. Diversa vero piscium genera non coeunt insimul, praeter squatinam et ranam, ex quibus nascitur priori parte similis ranae. Et nomen ex utroque compositum apud Graecos trahit.
2. [γ] Arist. HA, 569 a 4 MS3sourcesEt omnes masculi habent semen preter hahaloz, qui non habet ova vel sperma.
[δ] Arist. HA, 540 b 11-20 MS5sourcesAnimal vero marinum, quod dicitur rasoz et assimilatur modo, cuius cauda est magna et spissa, coit dorso ad dorsum et confrigant(!) se dorso fortiter. Et iam dixit <quidam> experimentatorum marinorum, quod vidit quosdam huiusmodi pendentes a se, ut canes. Et debemus scire quod femina in hoc modo est maioris corporis quam mas ; et in maiori parte femine [animalium] aliorum <piscium non> sunt maioris corporis quam mas. Et illud, quod <dicitur> grece malahie et vacca et aquila et rana et lamie, sunt etiam in mari ; et omnia ista coeunt sicut narravimus ; et iam vidit eos populus.
[2] Aristoteles. [γ] Omnes masculi piscium habent semen, praeter quendam qui dicitur <habalosi,hahahoch?> nec habet sperma vel ova. Pisces velocis sunt coitus, coeunt enim cum unus alterum tangit et sperma velociter ejiciunt et sicut animalia cetera retinent anhelitum ante spermatis emissionem, ita et pisces tunc aquam maris non recipiunt et quando faciunt hoc citius corrumpuntur. Habent autem vias sicut homines, sperma est in ultima partium semine. Itaque pisces magni aliquando coeunt et appropinquant in locum qui dicitur umbilicus et ex illa via extrahit mas sperma, femina ova. [δ] Malaciae et vacca et aquila et lamiae marinae coeunt dorso ad dorsum. Feminae sequuntur mares tempore luxuriae et coitus semenque per os, ut dicitur, accipiunt ipsumque sub ventre ponunt. Genus quidem malaciae, ut sepia ; et mollis testae, ut charabos et similia sunt ex coitu. Eorumque coitus sicut annulosorum tardior est, quia sanguine carent, ideo naturam frigidam habent. Nec faciunt nisi duo ova in aestate, quia matrix in eis in duo divisa est. Quidam piscis generat sine coitu, piscis autem dictus : enobares ex coitu duarum specierum generatur.
3. [ε] Ambr. hex.5, 3, 97sourcesNullus alteri, sed generi suo miscetur, thymallus thymallo, lupus lupo. Scorpaena quoque castitatem immaculati connubii generi suo servat.
[3] Ambrosius. [ε] Nullus piscium comiscetur alteri, sed quilibet suo generi, tithymallus tithymallo, lupus lupo, scorpaena quoque suo generi servat immaculati castitatem connubii.

Notes de source :

1. pisces attritu ventrium coeunt tanta celeritate, ut visum fallant, delphini et reliqua cete simili modo et paulo diutius. femina piscis coitus tempore marem sequitur, ventrem eius rostro pulsans ; sub partu mares feminas similiter, ova vescentes earum. nec satis est generationi per se coitus, nisi editis ovis interversando mares vitale adsperserint virus. non omnibus id contingit ovis in tanta multitudine ; alioqui replerentur maria et stagna, cum singuli uteri innumerabilia concipiant. | 

2. plani piscium, quibus cauda non est . . . aculeatique, et testudines in coitu superveniunt, polypi crine uno feminae naribus adnexo, saepiae et lolligines linguis, conponentes inter se bracchia et in contrarium nantes ; ore et pariunt. sed polypi in terram verso capite coeunt, reliqua mollium tergis ut canis, item locustae et squillae, cancri ore. ranae superveniunt, prioribus pedibus alas feminae mare adprehendente, posterioribus clunes. pariunt minimas carnes nigras, quas gyrinos vocant, oculis tantum et cauda insignes, mox pedes figurantur cauda findente se in posteriores. mirumque, semestri vita resolvuntur in limum nullo cernente, et rursus vernis aquis renascuntur quae fuere natae, perinde occulta ratione, cum omnibus annis id eveniat. | 

3. Et omnes masculi habent semen preter hahaloz, qui non habet ova vel sperma. | 

5. Animal vero marinum, quod dicitur rasoz et assimilatur modo, cuius cauda est magna et spissa, coit dorso ad dorsum et confrigant(!) se dorso fortiter. Et iam dixit <quidam> experimentatorum marinorum, quod vidit quosdam huiusmodi pendentes a se, ut canes. Et debemus scire quod femina in hoc modo est maioris corporis quam mas ; et in maiori parte femine [animalium] aliorum <piscium non> sunt maioris corporis quam mas. Et illud, quod <dicitur> grece malahie et vacca et aquila et rana et lamie, sunt etiam in mari ; et omnia ista coeunt sicut narravimus ; et iam vidit eos populus. | 

7. Nullus alteri, sed generi suo miscetur, thymallus thymallo, lupus lupo. Scorpaena quoque castitatem immaculati connubii generi suo servat.