CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Vincentius Belvacensis - Speculum maius, Speculum Naturale – Lib. XVII.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Vincent de Beauvais, Bibliotheca mundi ; Vincentii Burgundi, ex ordine praedicatorum venerabilis episcopi Bellovacensis, speculum quadruplex, naturale, doctrinale, morale, historiale, Douai, Baltazar Bellerus, 1624.

Caput XXII

De carnibus piscium et adipibus eorum

1. [α] Avic. canon, 2, 2, 5501sourcesTRANSCRIPTION A VERIFIER Omnis piscis frigidus est et humidus verum quidam pisces sunt caliores ?? comparationem ad complonem piscisi sicut alcuseigi et alierui et almernnegi. Et saliti quidem sunt calidi et sicci et quanto plus antiquantur tanto plus in ambobus augmentant. […] Divisunt recentes generant phlegma aquosus et mollificant nervos et non sunt convenientes nisi calido valde et sanguis eorum ad subtilitatem declinat et cutia piscis qui nominat fakiafon et est in presentibus domus ozonis quem cinis pulverisatur in oculos animalium delet eorum albuginem et species quidem piscium salitorum ex?? ea qua infixa sunt in carne ex locis in quibus tenent et proprie aliarie. […] Et aqua piscium salitorum confert ulceribus putridis et abluit ea. Et asauie et pisciculi sunt boni in curis ulcerum putridorum. […] Quando clisterisatur cum succo salitorum multotiens confert valde dolozi anche. Et qui recentes sunt mollificant nervos. Membra capiti. Pisces p??ui quos illi descemi nominant ?? qui collunt os habentes alcola fraudulentas ex almuri qui sit ex eis conferunt et qui alrabada vivus approximatur capiti patientis soda stupefacit ipsium ne sentiat soda. Membra oculi. Cum cuti sua confricantur palpebre scabiole et confert. Et cutis eius adusta etiam ingreditur in medicinis oculi et alcosol facto ex eo cum sale delet ungulam et comestio turesule qui est recens acquerit cecitatem oculo imo omnes pisces. Membra anhelitus et pecto. Aliarie recens mundificat cannam pulmonis et clarificat vocem et sils salitur. Et capita piscium salito et exiccato et conferunt vue appate et gluten quidem piscium pontur in forbitionibus et perhibiter sputum sanguinis. Membra expl… Venter sacaidicon lenit ventrem cum difficultate sue digonis. Et caro aliarie lenit ventrem et omnia jura piscium leniunt ventrem. Et capita pisciculo et salito et reconditorum sunt medicamen bonum fixure ani et cauligi principie et tebeul et almerennezi et alcausigi et aliarie omnes augmentant coitum. Capita sumeros salitorum adusta ponunt super mortum canis rabiosi et puncturam scorpionis et preferunt et --- omnes pisces et jura eorum et jus omnis piscis confert i venenis bibitis et puncturis et piscis qui nolant euteras jus bibitum et vomitus p?? ipsum multotiens pervocatus ?? continuationem confert morsui serpentiscornuti et canis rabiosi.
[1] Avicenna. [α] Omnis piscis natura frigidus est et humidus. Quidam tamen calidi sunt ad comparationem aliorum. Saliti quidem calidi sunt et sicci et quanto plus antiquantur, tanto plus in ambobus augmentantur. Pisces recentes generant phlegma aquosum et mollificant nervos nec conveniunt, nisi stomacho valde calido. Et sanguis eorum ad subtilitatem declinat. Species piscium salitorum extrahunt ea quae carni infixa sunt. Aqua piscium salitorum confert ulceribus et abluit ea a sanie. Capita piscium salitorum exiccatorum conferunt uvae apostemosae. Comestio turefulae cum est recens acquirit caecitatem oculo, imo et omnes pisces. Gluten vero piscium apponitur sorbitionibus et prohibet sputum sanguinis. Omnis piscis recens comestus dum calidus est, augmentat in coitu. Quando clysterisatur cum succis salitorum multotiens, confert valde dolori <anclie,branche?>. Omnia jura piscium leniunt ventrem. Capita sumeros salitorum adusta ponuntur super morsum canis rabiosi et puncturam scorpionis et confert. Similiter et omnes pisces et jura eorum. Jus omnis piscis confert venenis bibitis et puncturis.
2. [β] Arist. HA, 607 b 29 MS3sourcesEt pisces senes sunt mali ad saliendum, […].
[2] Aristoteles. [β] Pisces autem senes mali sunt ad saliendum.
3. [γ] Plin. nat.32, 694sourcesOmnium piscium fluviatilium marinorumque adipes liquefacti sole admixto melle oculorum claritati plurimum conferunt, […]
[3] Plinius libro XXXII. [γ] Omnium autem piscium fluviatilium marinorumque adipes liquefacti oleo admixto melle, oculorum claritati plurimum conferunt.
4. [4] Avicenna. Adeps piscis confert aque oculi et acuit visum cum melle.
5. [5] Dioscorides. Adeps piscium fluviatilium melle mixto solutus in sole caligines oculorum detergit.
6. [6] Avicenna. Cola de piscibus calida est et sicca glutinativa et exiccativa. Ponitur in symplasmatibus et in medicinis albaram. Linitur quoque super sahaphat et confert vesicae adustioni. Ponitur etiam in emplastris ulcerum capitis et scabiei ulcerosa. Item in potu cum aceto datur ad sputum sanguinis.
7. [7] Hali. Pisces dormitantes si ponantur super illum, qui cephaleam patitur, proderit illi. Adeps quoque piscis liquefactus, si melli misceatur et collyrisetur, elimat visum et confortat. Prodestque aquae incipienti in oculo.
8. [δ] TC nat.7, 15sourcesCarnes piscium in dorso et anterius sunt duriores reliquis partibus corporis.
[ε] TC nat.7, 16sourcesOmnes pisces lapidosi pingues sunt. Cette citation vient d’Aristote  : Et omnes pisces lapidosi sunt pingues (Arist. HA 598 a 17 MS).
[ζ] TC nat.7, 17sourcesOmnes pisces qui per amplitudinem natant, ut bothe et pectines, impinguantur vento flante meridionali. Qui vero pisces extenduntur in longum ut lucii vento flante septentrionali impinguari certum est.
[ζ] TC nat.7, 18sourcesPulmone marini piscis si fricetur lignum, ardere videbitur sicut et oleum. Unde etiam ex pulmonibus quorundam piscium marinorum oleum fieri consuetum est. La première phrase de cette citation de Thomas de Cantimpré se retrouve aussi chez Pline  : Pulmone marino si confricetur lignum, ardere videtur adeo, ut baculum ita praeluceat. (Plin. nat. 32, 141).
[8] Ex libro de natura rerum. [δ] Carnes piscium in dorso et anterius duriores sunt ceteris partibus corporis. [ε] Omnes pisces lapidosi pingues sunt. [ζ] Et omnes quidem pisces, qui per amplitudinem natant, ut bothae et pectines, vento meridionali flante impinguantur. Qui vero in longum extenduntur, ut lucii, flante septentrionali. Pulmone marini piscis si fricetur lignum, ardere videbitur sicut et oleum. Unde et ex quorundam pulmonibus oleum fieri consuetum est.

Notes de source :

1. TRANSCRIPTION A VERIFIER Omnis piscis frigidus est et humidus verum quidam pisces sunt caliores ?? comparationem ad complonem piscisi sicut alcuseigi et alierui et almernnegi. Et saliti quidem sunt calidi et sicci et quanto plus antiquantur tanto plus in ambobus augmentant. […] Divisunt recentes generant phlegma aquosus et mollificant nervos et non sunt convenientes nisi calido valde et sanguis eorum ad subtilitatem declinat et cutia piscis qui nominat fakiafon et est in presentibus domus ozonis quem cinis pulverisatur in oculos animalium delet eorum albuginem et species quidem piscium salitorum ex?? ea qua infixa sunt in carne ex locis in quibus tenent et proprie aliarie. […] Et aqua piscium salitorum confert ulceribus putridis et abluit ea. Et asauie et pisciculi sunt boni in curis ulcerum putridorum. […] Quando clisterisatur cum succo salitorum multotiens confert valde dolozi anche. Et qui recentes sunt mollificant nervos. Membra capiti. Pisces p??ui quos illi descemi nominant ?? qui collunt os habentes alcola fraudulentas ex almuri qui sit ex eis conferunt et qui alrabada vivus approximatur capiti patientis soda stupefacit ipsium ne sentiat soda. Membra oculi. Cum cuti sua confricantur palpebre scabiole et confert. Et cutis eius adusta etiam ingreditur in medicinis oculi et alcosol facto ex eo cum sale delet ungulam et comestio turesule qui est recens acquerit cecitatem oculo imo omnes pisces. Membra anhelitus et pecto. Aliarie recens mundificat cannam pulmonis et clarificat vocem et sils salitur. Et capita piscium salito et exiccato et conferunt vue appate et gluten quidem piscium pontur in forbitionibus et perhibiter sputum sanguinis. Membra expl… Venter sacaidicon lenit ventrem cum difficultate sue digonis. Et caro aliarie lenit ventrem et omnia jura piscium leniunt ventrem. Et capita pisciculo et salito et reconditorum sunt medicamen bonum fixure ani et cauligi principie et tebeul et almerennezi et alcausigi et aliarie omnes augmentant coitum. Capita sumeros salitorum adusta ponunt super mortum canis rabiosi et puncturam scorpionis et preferunt et --- omnes pisces et jura eorum et jus omnis piscis confert i venenis bibitis et puncturis et piscis qui nolant euteras jus bibitum et vomitus p?? ipsum multotiens pervocatus ?? continuationem confert morsui serpentiscornuti et canis rabiosi. | 

3. Et pisces senes sunt mali ad saliendum, […]. | 

4. Omnium piscium fluviatilium marinorumque adipes liquefacti sole admixto melle oculorum claritati plurimum conferunt, […] | 

5. Carnes piscium in dorso et anterius sunt duriores reliquis partibus corporis. | 

6. Omnes pisces lapidosi pingues sunt. Cette citation vient d’Aristote  : Et omnes pisces lapidosi sunt pingues (Arist. HA 598 a 17 MS). | 

7. Omnes pisces qui per amplitudinem natant, ut bothe et pectines, impinguantur vento flante meridionali. Qui vero pisces extenduntur in longum ut lucii vento flante septentrionali impinguari certum est. | 

8. Pulmone marini piscis si fricetur lignum, ardere videbitur sicut et oleum. Unde etiam ex pulmonibus quorundam piscium marinorum oleum fieri consuetum est. La première phrase de cette citation de Thomas de Cantimpré se retrouve aussi chez Pline  : Pulmone marino si confricetur lignum, ardere videtur adeo, ut baculum ita praeluceat. (Plin. nat. 32, 141).