CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Vincentius Belvacensis - Speculum maius, Speculum Naturale – Lib. XVII.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Vincent de Beauvais, Bibliotheca mundi ; Vincentii Burgundi, ex ordine praedicatorum venerabilis episcopi Bellovacensis, speculum quadruplex, naturale, doctrinale, morale, historiale, Douai, Baltazar Bellerus, 1624.

Caput XXV

De venatione sive piscatione piscium

1. [α] Arist. HA, 602 b 10 MS1sourcesPisces autem venantur ante ascensionem solis, et propter hoc etiam ponunt venatores rete in illo tempore. Quoniam pisces non vident bene illa hora, et quando augmentatur lux, vident.
[β] Arist. HA, 533 a 19 MS2sourcesEt manifestum est, quod modi piscium s<e>ntiunt, quod gustant, quoniam plures eorum diligunt aliquid cognitum in cibo et per ipsum venantur.
[γ] Arist. HA, 534 a 13 MS3sourcesEt quelibet genera piscium habent rem approp[r]iatam sue [venatori] <venationi>, et propter hoc olfaciunt ipsi et fugiunt.
[δ] Arist. HA, 534 a 11 MS4sourcesEt pisces etiam habent sensum tactum, et hoc est manifestum, quoniam plures piscium non tangunt vas, quo venantur, nisi sit novum.
[ε] Arist. HA, 534 a 15 MS5sourcesEt quidam pisces deprehenduntur. per fetida sicut cerebi per stercus.
[ζ] Arist. HA, 602 b 32 MS6sourcesEt pisces moriuntur, quando glacies accidit, et propter hoc deprehenduntur in fluviis et lacubus, et iam natant super aquam.
[η] Arist. HA, 434 a 16 MS7sourcesEt [in] <etiam> pl<u>res. pisces manent in lapidibus. Et cum voluerint venatores, ut exeant, confricant ora cavernarum lapidum per salsa, et cum olfaciunt ipsa, exeunt [cibo] <cito> et deprehenduntur.
[θ] Arist. HA, 434 a 22 MS8sourcesEt quidam pisces diligunt odorem rerum combustarum in fumum ; et propter hoc accipiunt venatores carnes sepie et cremant eas et prehendunt ipsos per olores eorum.
[ι] Arist. HA, 435 a 13 MS9sourcesEtiam fingunt, quod animal marinum, qui dicitur solinez, cum senserit vocem aut strepitum, fugiet ad fundum maris ;
[κ] Arist. HA, 591 b 32 MS10sourcesEt plura eorum cibantur ex aqua dulci ; et propter hoc, quando volunt homines cibare enkeloz, preparant aquam, ut sit clara, quoniam ex <s>ordida statim strangulatur. Et hoc ei accidit, quia sui branchi sunt parvi. Et quando volunt venari ipsam, turbant aquam.
[λ] Arist. HA, 591 b 1 MS11sources[…] et cum habuerit timorem, abscondit caput suum in suo corpore, et occultans suum caput comedit carnem.
[μ] Arist. HA, 602 a 24 MS12sourcesEt pisces longi inpinguantur septentrionali, et propter hoc deprehenduntur multi illorum in estate, et pisces ampli cum meridionali.
[1] Aristoteles. Pisces, ut dictum est, quoniam auditum habent, oportet eos in quiete venari. [α] Venantur autem melius ante solis ascensionem, quia tunc non bene vident. Quodlibet autem genus piscium habet rem venationi suae appropriatam. [β] Plures enim aliquid diligunt, quod eis in cibo est cognitum et venantur per ipsum. [γ] Fugiunt autem ad quorundam olfactum. [δ] Plures illorum non tangunt vas quo venantur, nisi sit novum. [ε] Quidam vero per fetida deprehenduntur. Multi vero pisces latent in cavernis et non deprehenduntur omnino, nisi temporibus determinatis. [ζ] Quando glacies accidit, pisces moriuntur et propter hoc fluviis et lacubus deprehenduntur. [η] Cum autem venatores volunt, ut pisces in lapidibus manentes exeant, ora cavernarum lapidum cum salsis confricant et tunc cito pisces egrediuntur sicque deprehenduntur. [θ] Quidam vero diligunt odorem rerum combustarum et fumum et ideo cremantur sepiae carnes ac comprehenduntur, pisces per odores earum. [ι] Quidam autem cum senserint vocem ac strepitum fugiunt ad profundum. [κ] Quidam piscis ex aqua sordida strangulatur, quia branchiae ejus sunt parvae et ideo turbant aquam quando volunt eum venari. [λ] Quidam vero quando timet, abscondit in corpore suo caput suum. Et quidam, ut pecten, si quid appropinquaverit pedibus ejus, subito claudit oculum. [μ] Pisces longi, maxime deprehenduntur in aestate multi, quoniam impinguantur vento septentrionali.
2. [ν] Plin. nat.9, 5613sourcesPiscium feminae maiores quam mares. in quodam genere omnino non sunt mares, sicut erythinis et channis ; omnes enim ovis gravidae capiuntur. vagantur ante solis ortum : tum maxime piscium fallitur visus. noctibus quies, set inlustribus aeque quam die cernunt. aiunt et si teratur gurges interesse capturae ; itaque plures secundo tractu capi quam primo. gustu olei maxime, dein modicis imbribus gaudent alunturque. quippe et harundines, quamvis in palude prognatae, non tamen sine imbre adolescunt, et alias ubicumque pisces in eadem aqua adsidui, si non adfluat, exanimantur.
[2] Plinius libro IX. [ν] Omnes feminae piscium ovis gravidae facile comprehenduntur, gregatim fere vagantur squamosi cujuscumque generis, capiuntur ante ortum solis. Tunc enim fallitur piscium visus, noctibus quidem illustribus cernunt aeque sicut in die. Aiunt et si gurges iteretur interesse capturae itaque plures secundo tractu capi, quam primo. Gustu olei maxime uberrima est captura piscium sole transeunte piscium signum. Cumque aspere fuerint hyemes, multi capiuntur caeci.

Notes de source :

1. Pisces autem venantur ante ascensionem solis, et propter hoc etiam ponunt venatores rete in illo tempore. Quoniam pisces non vident bene illa hora, et quando augmentatur lux, vident. | 

2. Et manifestum est, quod modi piscium s<e>ntiunt, quod gustant, quoniam plures eorum diligunt aliquid cognitum in cibo et per ipsum venantur. | 

3. Et quelibet genera piscium habent rem approp[r]iatam sue [venatori] <venationi>, et propter hoc olfaciunt ipsi et fugiunt. | 

4. Et pisces etiam habent sensum tactum, et hoc est manifestum, quoniam plures piscium non tangunt vas, quo venantur, nisi sit novum. | 

5. Et quidam pisces deprehenduntur. per fetida sicut cerebi per stercus. | 

6. Et pisces moriuntur, quando glacies accidit, et propter hoc deprehenduntur in fluviis et lacubus, et iam natant super aquam. | 

7. Et [in] <etiam> pl<u>res. pisces manent in lapidibus. Et cum voluerint venatores, ut exeant, confricant ora cavernarum lapidum per salsa, et cum olfaciunt ipsa, exeunt [cibo] <cito> et deprehenduntur. | 

8. Et quidam pisces diligunt odorem rerum combustarum in fumum ; et propter hoc accipiunt venatores carnes sepie et cremant eas et prehendunt ipsos per olores eorum. | 

9. Etiam fingunt, quod animal marinum, qui dicitur solinez, cum senserit vocem aut strepitum, fugiet ad fundum maris ; | 

10. Et plura eorum cibantur ex aqua dulci ; et propter hoc, quando volunt homines cibare enkeloz, preparant aquam, ut sit clara, quoniam ex <s>ordida statim strangulatur. Et hoc ei accidit, quia sui branchi sunt parvi. Et quando volunt venari ipsam, turbant aquam. | 

11. […] et cum habuerit timorem, abscondit caput suum in suo corpore, et occultans suum caput comedit carnem. | 

12. Et pisces longi inpinguantur septentrionali, et propter hoc deprehenduntur multi illorum in estate, et pisces ampli cum meridionali. | 

13. Piscium feminae maiores quam mares. in quodam genere omnino non sunt mares, sicut erythinis et channis ; omnes enim ovis gravidae capiuntur. vagantur ante solis ortum : tum maxime piscium fallitur visus. noctibus quies, set inlustribus aeque quam die cernunt. aiunt et si teratur gurges interesse capturae ; itaque plures secundo tractu capi quam primo. gustu olei maxime, dein modicis imbribus gaudent alunturque. quippe et harundines, quamvis in palude prognatae, non tamen sine imbre adolescunt, et alias ubicumque pisces in eadem aqua adsidui, si non adfluat, exanimantur.