CopierCopier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Vincentius Belvacensis - Speculum maius, Speculum Naturale – Lib. XVII.  », in Bibliothèque Ichtya, état du texte au 08/09/2024. [En ligne : ]
CopierCopier dans le presse-papierSource de référence
Vincent de Beauvais, Bibliotheca mundi ; Vincentii Burgundi, ex ordine praedicatorum venerabilis episcopi Bellovacensis, speculum quadruplex, naturale, doctrinale, morale, historiale, Douai, Baltazar Bellerus, 1624.

Caput LXIII

De locusta

1. [α] TC 7, 451sourcesLocusta marina piscis est, ut Plinius dicit, qui quatuor cubita habet in longitudine. […] Vivunt petrosis locis. Hyeme leduntur, autumpno et vere pinguescunt, et plenilunio magis.
[1] Physiologus. [α] Locusta marina juxta Plinium quatuor habet cubitos in longitudine, hyeme leditur, autumno et vere pinguescit et plenilunio magis.
2. [β] Plin. nat.9, 952sourcesLocustae crusta fragili muniuntur in eo genere quod caret sanguine. Latent mensibus quinis. Similiter cancri, qui eodem tempore occultantur, et ambo ueris principio senectutem anguium more exuunt renouatione tergorum. Cetera in undis natant  ; locustae reptantium more fluitant, si nullus ingruat metus, recto meatu, cornibus, quae sunt propria rotunditate praepilata, ad latera porrectis  ; isdem erectis in pauore obliquae in latera procedunt. Cornibus inter se dimicant (cf. Arist. HA 590 b 26-32  ; Arist. HA 601 a 12-23).
[γ] Plin. nat.9, 963sources[locustae] uiuunt petrosis locis, cancri mollibus.
[δ] Plin. nat.9, 1854sourcesPolypum in tantum locusta pauet ut, si iuxta uideat omnino, moriatur, locustam conger  ; rursus polypum congri lacerant. Le texte de Pline a manifestement été mal compris par Vincent de Beauvais repris par l’auteur de l’Hortus sanitatis, qui fait de conger le sujet implicite de pavet locustam. En revanche, l’interprétation du passage est correcte au chapitre 24 de l’Hortus sanitatis, Conger.
[2] Plinius libro IX. [β] Locustae pisces crusta fragili muniuntur. In eo genere, quod caret sanguine, latent mensibus quinis. Similiter et cancri, qui eodem tempore occultantur. Et ambo veris principio senectutem more anguium exuunt, renovatione tergorum. Ceterum in undis, natant, locustae reptantium more fluitant. Si nullus ingruat metus, recto meatu cornibus, quae sunt rotunditate praepilata ad latera porrectis et eisdem erectis, pavore oblique in latera procedunt. Cornibus inter se dimicant. Unum haec animalium, nisi vivum aqua ferventi incoquatur, fluida carne non habet callum. [γ] Vivunt autem hujusmodi locustae in petrosis locis. In indico mari locustae quaterna cubita implent. [δ] Polypum intantum locusta pavet, ut si juxta viderit, omnino moriatur. Locustam quoque conger inimicus lacerat.
3. [δ] ?5sourcesLes informations données par Thomas de Cantimpré sont reprises dans le reste du chapitre, mais non dans ce paragraphe, qui semble provenir d’une autre source, sans doute Aristote pour une partie.
[ε] Arist. HA, 527 a 4-6 MS6sourcesEt post os habent isofagum brevem, deinde ventrem, cuius creatio est sicut tela. Et habent in ore [ventris] tres dentes etiam, et ex eis sunt duo dentes consequentes.
[3] Ex libro de natura rerum. Locusta fluvialis econtrario, quam locusta campestris pedes anteriores habet longiores [ε] nec ruminat, in anteriori parte, sicut animalia cetera, sed ad posterius, scilicet in extremo stomachi sui, cum dentibus in ventre sibi haerentibus.

Notes de source :

1. Locusta marina piscis est, ut Plinius dicit, qui quatuor cubita habet in longitudine. […] Vivunt petrosis locis. Hyeme leduntur, autumpno et vere pinguescunt, et plenilunio magis. | 

2. Locustae crusta fragili muniuntur in eo genere quod caret sanguine. Latent mensibus quinis. Similiter cancri, qui eodem tempore occultantur, et ambo ueris principio senectutem anguium more exuunt renouatione tergorum. Cetera in undis natant  ; locustae reptantium more fluitant, si nullus ingruat metus, recto meatu, cornibus, quae sunt propria rotunditate praepilata, ad latera porrectis  ; isdem erectis in pauore obliquae in latera procedunt. Cornibus inter se dimicant (cf. Arist. HA 590 b 26-32  ; Arist. HA 601 a 12-23). | 

3. [locustae] uiuunt petrosis locis, cancri mollibus. | 

4. Polypum in tantum locusta pauet ut, si iuxta uideat omnino, moriatur, locustam conger  ; rursus polypum congri lacerant. Le texte de Pline a manifestement été mal compris par Vincent de Beauvais repris par l’auteur de l’Hortus sanitatis, qui fait de conger le sujet implicite de pavet locustam. En revanche, l’interprétation du passage est correcte au chapitre 24 de l’Hortus sanitatis, Conger. | 

5. Les informations données par Thomas de Cantimpré sont reprises dans le reste du chapitre, mais non dans ce paragraphe, qui semble provenir d’une autre source, sans doute Aristote pour une partie. | 

6. Et post os habent isofagum brevem, deinde ventrem, cuius creatio est sicut tela. Et habent in ore [ventris] tres dentes etiam, et ex eis sunt duo dentes consequentes.