Copier dans le presse-papierPour indiquer l’adresse de consultation« Copier dans le presse-papierSource de référenceCaput VII
De sensibus eorum
[β] Arist. HA.534 a 22 MS2sourcesEt quidam pisces diligunt odorem rerum combustarum in fumum ; et propter hoc accipiunt venatores carnes sepie et cremant eas et prehendunt ipsos per olores eorum.
[γ] Arist. HA.533 a 19 MS3sourcesEt manifestum est, quod modi piscium s<e>ntiunt, quod gustant, quoniam plures eorum diligunt aliquid cognitum in cibo et per ipsum venantur.
[δ] Arist. HA, 534 a 11 MS4sourcesEt pisces etiam habent sensum tactum, et hoc est manifestum, quoniam plures piscium non tangunt vas, quo venantur, nisi sit novum.
[ε] Arist. HA.532 b 30 MS5sourcesquoniam in quibusdam inveniuntur omnia instrumenta et in quibusdam non. Et numerus eorum sunt quinque, scilicet sensus visus et auditus et gustus et odoratus et tactus.
[ζ] Arist. HA.492 a 30 MS6sourcesAnimalia vero marina magni corporis habent aures manifestas et sunt boni auditus.
[1] Idem in eodem. Visus paucus est in animalibus palpebra carentibus, quorum oculi non clauduntur, ut spiritus visibilis adunatus confortetur et quiescens recreetur, unde paucus est eorum visus, quia oculi eorum saepissime aperiuntur et foras visus emittitur, hoc in marinis bestiis invenitur. Pisces extremos discernunt colores. Unde piscatores non utuntur coloriis albis neque nigris neque rubeis. Est autem piscis cujus aspectus in dextra parte acutior est, quamvis non sit naturaliter acuti aspectus. Pisces etiam audiunt, unde et videmus ipsos a sono fugere, item et odorant ideoque rem habent quaelibet genera piscium venationi suae appropriatam, quoniam disconvenientem ipsi olfaciunt et fugiunt. Et quidam per fetida deprehenduntur. Cumque piscatores volunt, ut exeant pisces in lapidibus manentes, [α] confricant ora cavernarum lapidum salsis, quae cum illi olfaciunt cito exeunt ac deprehenduntur. [β] Quidam etiam pisces diligunt odorem rerum combustarum in fumum. Ideo cremantur saepiae carnes comprehendunturque per odores earum. [γ] Pisces quoque gustabilia sentiunt. Ideoque plures eorum venantur aliquid quod in cibo diligunt. [δ] Habent et tactus sensum ideoque plures eorum non tangunt vas quo venantur, nisi sit novum. [ε] In omnibus quoque animalibus sensus visus est supra sensum auditus et sub visu olfactus maximeque in modis piscium quoniam audiunt et olfaciunt et non habent in capite aliud instrumentum. [ζ] Animalia magni corporis in mari, habent aures manifestas et sunt boni auditus.
[2] Ex libro de natura rerum. [η] Pisces in noctibus aeque sicut in die cernunt.
[3] Plinius libro X. [θ] Pisces quidem auditus nec membra habent nec foramina. Audire tamen eos palam est, ut patet, cum eos plausu congregari feros ad cibum consuetudine in quibusdam vivariis spectetur et in piscinis caesaris genera piscium ad nomen venire quosdam singulos. Itaque produntur etiam clarissime audire mugil lupus salpa chromis et ideo in vado vivere. Olfactum his esse manifeste patet, quippe non omnes eadem esca capiuntur et priusquam appetant odorantur. Quosdam et speluncis latentes salsamento illitis faucibus scopuli spicator expellit, velut sui cadaveris agnitionem fugientes. Sentinae quidam navium odorem fugiunt procul, maxime tamen piscium sanguinem. Conveniunt quoque ex alto etiam ad quosdam odores, ut ad sepiam ustam et polypum, quae ob id coguntur in vasis.
[4] Idem in libro IX. [ι] Praegelidam hyemem omnes sentiunt, sed maxime qui lapidem in capite habere existimantur, ut lupi, coracini, sciaena, pagri. Cum hyemes aspere fuerint multi caeci capiuntur, his itaque mensibus jacent speluncis conditi.
[λ] Arist. HA.602 b 5 MS11sourcesPisces autem venantur ante ascensionem solis, et propter hoc etiam ponunt venatores rete in illo tempore. Quoniam pisces non vident bene illa hora, et quando augmentatur lux, vident.
[μ] Arist. HA.597 a 15 MS12sourcesEt ex eis sunt, qui vadunt a profundo maris in hieme ad prope terram querendo calorem. Et ex eis est, qui fugiunt a locis, que sunt prope terram, et intrant profundum maris fugiendo calorem.
[5] Aristoteles. Pisces licet non habeant certa instrumenta olfactus, olfaciunt tamen. [κ] Quidam enim fugiunt cum olfecerint maxime sanguinem piscium vel quando vas venantium fuerit vetus vel sordidum. Quidam etiam habent auditum, unde in quiete oportet eos venari. [λ] Venantur autem pisces ante ascensionem solis, quia tunc non vident. [μ] Quidam etiam in hyeme vadunt a profundo maris ad superficiem prope terram quaerendo calorem et in vere revertuntur ad profundum.
Notes de source :
1. confricant ora cavernarum lapidum per salsa, et cum olfaciunt ipsa, exeunt [cibo] <cito> et deprehenduntur. |
2. Et quidam pisces diligunt odorem rerum combustarum in fumum ; et propter hoc accipiunt venatores carnes sepie et cremant eas et prehendunt ipsos per olores eorum. |
3. Et manifestum est, quod modi piscium s<e>ntiunt, quod gustant, quoniam plures eorum diligunt aliquid cognitum in cibo et per ipsum venantur. |
4. Et pisces etiam habent sensum tactum, et hoc est manifestum, quoniam plures piscium non tangunt vas, quo venantur, nisi sit novum. |
5. quoniam in quibusdam inveniuntur omnia instrumenta et in quibusdam non. Et numerus eorum sunt quinque, scilicet sensus visus et auditus et gustus et odoratus et tactus. |
6. Animalia vero marina magni corporis habent aures manifestas et sunt boni auditus. |
7. Ce passage est bien présent dans le livre 7 du Liber de natura rerum, Noctibus eque sicut die cernunt. Thomas de Cantimpré tire l'information de l'Hisoire naturelle de Pline : Noctibus quies, sed inlustribus aeque quam die cernunt. (Plin. nat. 9, 56). |
8. Pisces quidem auditus nec membra habent nec foramina, audire tamen eos palam est, utpote cum plausu congregari feros ad cibum adsuetudine in quibusdam vivariis spectetur et in piscinis Caesaris genera piscium ad nomen venire quosdam ve singulos. itaque produntur etiam clarissime audire mugil, lupus, salpa, chromis et ideo in vado vivere. Olfactum iis esse manifeste patet, quippe non omnes eadem esca capiuntur et prius quam adpetant odorantur. quosdam et speluncis latentes salsamento inlitis faucibus scopuli piscator expellit velut sui cadaveris agnitionem fugientes, conveniunt que ex alto etiam ad quosdam odores, ut saepiam ustam et polypum, quae ideo coiciuntur in nassas. Sentinae quidem navium odorem procul fugiunt, maxime tamen piscium sanguinem. |
9. Praegelidam hiemem omnes sentiunt, sed maxime qui lapidem in capite habere existimantur, ut lupi, chromis, sciaena, pagri. Cum asperae hiemes fuere, multi caeci capiuntur. Itaque his mensibus iacent speluncis conditi. |
10. et maxime, cum olfecerit sanguinem piscium. Et etiam quando vas fuerit [venatinum] <venaticum>, vetus et sordidum, […]. |
11. Pisces autem venantur ante ascensionem solis, et propter hoc etiam ponunt venatores rete in illo tempore. Quoniam pisces non vident bene illa hora, et quando augmentatur lux, vident. |
12. Et ex eis sunt, qui vadunt a profundo maris in hieme ad prope terram querendo calorem. Et ex eis est, qui fugiunt a locis, que sunt prope terram, et intrant profundum maris fugiendo calorem.